Bu yazı yazıldığı sırada, dünyadaki 52 ülke, tüm ulusların %25’inden fazlası, dünyadaki karaların yarısı, diktatörler tarafından yönetiliyor. Dahası, demokratik bazı ülkeler dahi otoriter ve diktatörlüğe özenen liderler tarafından yönetiliyor.
Bu kadar çok diktatörün gücü ele geçirdiği noktada, “Neden insanlar zorba liderleri takip eder?” sorusunu sormalıyız.
En açık sebebi “korku”. Zorba liderler (Tiranlar) cezalandırıcıdır ve otoritelerini sorgulayan herkese boyun eğdirirler.
Bununla birlikte, bu zorba liderleri isteyerek, hevesle takip eden, destekleyen de birçok insan vardır. Daha iyi anlayabilmek için bu kötü liderlerin ve onların takipçilerinin psikolojisine bakmamız gerekir.
1. Birçok İnsan Otoriter Liderlere Yakınlık Duyar
Güçlü ve güven veren liderlere değer veririz. Bu anlaşılabilir bir durumdur çünkü insanlar liderlerinin onları korumasını ister. Fakat çoğunlukla insanlar kibir ve narsisizm ile güçlü karakteri birbiri ile karıştırır.
Zorba liderler, doğaları gereği narsisistik, empati yoksunu ve kibre varacak ölçüde güvenlidirler. Birçok araştırma sonucu göstermiştir ki, narsisistik bireylerin liderlik pozisyonlarına erişmesi diğerlerine göre çok daha olasıdır.
Daha da önemlisi, son araştırmamız göstermiştir ki, bazı insanlar zorbalık yapan, despot bireylerin “en iyi” lider tipi olduğuna inanmaktadır çünkü büyük ihtimalle aile içindeki anlaşmazlıkların çözümü için “düşünce taktikleri” gerektiren, bunları önceleyen ailelerde büyümüşlerdir.
2. Çoğu Takipçi Güç İster.
Jean Lipman-Blumen, toksik liderler hakkındaki kitabında, takipçilerin kötü liderleri önce ortaya çıkardığını ve sonra da takip ettiği görüşünü ileri sürmüştür.
Bu takipçiler kötü liderlerin güç pozisyonlarına gelmesine yardım eder ve kötü davranışlarını desteklerler çünkü onların da bu gücü paylaşmasına izin verilecektir.
Lipman-Blumen toksik liderin gücünü paylaşan ve bundan oldukça hoşnut olan bu kötü takipçilerden bahseder ve onları “yandaş” olarak niteler.
Dahası, bazı takipçiler bu kötü liderleri, ülke veya toplum için neyin iyi olduğuna odaklanmak yerine, sırf onlara onların istediklerini verecekleri için destek olurlar.
3. Sonuç , Yöntemi Meşrulaştırır.
Birçok insan “iyi” lider olmayı, icraat yapmak ile eş değerlendirir. Sıklıkla, sadece sonuca odaklanıp, bu sonucun nasıl, hangi yollarla elde edildiğini görmezden geliriz. Zorba liderler, güç kazanmak veya güçlerini korumak için, takipçileri başka yere bakarken, diğerlerini feda ediverirler.
4. Takipçilerin Çoğu Duyarsızdır.
Birçoğumuz liderleri ulaşılmaz yaparız, göğe çıkarırız. Gücü ele geçirmelerine ve ellerinde tutmalarına izin veririz ve onların doğru şeyi yapacağını varsayarak başka şeylerle meşgul oluruz.
Liderlerin yaptıklarının hesabını vermelerini sağlamak ve yanlış davrandıklarında onları görevi/gücü bırakmaya çağırmak iyi takipçilerin sorumluluğudur.
Ama çoğunlukla bunun yerine liderlere “dokunulmazlık” veririz ya da onlar için istisna yaparız. İşte tam da bu yüzden birçok lider, taraftarlarının veya diğerlerinin paçayı kurtaramayacağı kötü veya ahlaksız davranışları yaptıkları halde aklanıyor. (“Sorun Yok, çünkü o lider, yapabilir”)
Kötü Liderliğin “Çaresi/Devası” Nedir?
Kötü, zorba liderliğin çaresi cesaretli ve elini taşın altına sokan, lider yanlış davrandığında veya kötü bir yol seçtiğinde adeta denetçi gibi görev yapan takipçilerdir.
Bunun da gerçekleşebilmesi için; vatandaşların, kötü liderin veya toksik davranışların karşısında durduklarında, kendilerini güçlü ve koruma altında hissedecekleri bir ortamın yaratılması zorunludur.
Çeviren: Berfu Aksoy / Kaynak: Psychologytoday
Referanslar:
Lipman-Blumen, J. (2005). The allure of toxic leaders: Why we follow destructive bosses and corrupt politicians, and how we can survive them. New York: Oxford University Press.
Walker, D.O.*, Reichard, R.J., Riggio, R.E., & Hansbrough, T. (2020). Who might support a tyrant? An exploration of links between adolescent family conflict and endorsement of tyrannical implicit leadership theories. Journal of Leadership and Organizational Studies,27(4). 340-356. https://doi.org/10.1177/1548051820931243
Chaleff, I. (2004). The courageous follower: Standing up for and to our leaders. San Francisco: Berrett-Koehler.