Berfin KIZILASLAN
Isınma olayları dünya çapında birçok ekosistemi tehdit ederek, büyüklük ve şiddet bakımından artmaktadır. Küresel sıcaklıkların artmaya devam etmesi ile birlikte, parazitlerin ve hastalıkların ilişkisi, yaygınlığı ve yayılması ile ilgili belirsizlikler de artmaya devam ediyor.
Washington Üniversitesi’nden yapılan yeni bir araştırma, parazitizmin iklim değişikliğine nasıl tepki vereceğini araştırıyor ve araştırmacılara bu hastalığın nasıl bulaştığına dair yeni bakış açıları sağlıyor.
Bu araştırma, iklim salınımları altında parazitlerin daha çok nerede konumlandığını gösteren bir taslak oluşturuyor bizler için. Geleneksel olarak, iklimle ilgili araştırmalar uzun zaman çizelgeleri üzerinde yapılır. Ancak bu benzersiz yaklaşım, giderek daha sık görülen “ısınma” olaylarının parazit iletimini nasıl değiştirdiğini inceler.
Su ve Balıkçılık Bilimleri Okulu’nda doktora sonrası araştırmacı olan baş yazar Danielle Claar,
“Organizmaların ve ekosistemlerin iklim değişikliğine nasıl tepki verebileceği hakkında bilinenlerin çoğu kademeli olarak artan ısınma olaylarına bağlı.” diyor.
“İklim değişikliği zaman içinde kademeli ısınmaya neden olmakla kalmaz, aynı zamanda sıcak hava dalgaları gibi aşırı olayların sıklığını ve büyüklüğünü de artırır.’’
Claar, kademeli ısı artışının ekosistemleri etkileyebileceğini ve etkilediğini, ancak bunun farklı şekillerde olduğunu açıkladı. Organizmalar kademeli ısınmaya uyum sağlayabilir ve buna ayak uydurabilir, ancak akut bir nabız olayının ani ve derin etkileri olabilir.
Kronik zayıflama hastalığı
2013-2015 yılları arasında “blob” ismi verilen, ABD ve Kanada’nın Pasifik kıyısındaki deniz yıldızlarının büyük bir ölümü ile bağlantılı olan, aşırı ısı darbe olayları yaşandı. Büyük ayçiçeği deniz yıldızı da dahil olmak üzere birçok deniz yıldızı türü, ani bir kronik zayıflama hastalığı salgını ile yok edildi. Aşırı ısı darbe olaylarının üzerinden beş yıl geçtikten sonra bile, bölgedeki nüfus hala iyileşmek için mücadele ediyor. Blob olayının, anormal derecede ki ılık suların, bulaştırdığı hastalığın, nedeni olarak deniz yıldızları gösterilmektedir.
(kronik zayıflama hastalığı: (wasting diases) Geyik ve elk’lerde görülen kronik zayıflama hastalığıdır. şu an için sadece geyikleri etkileyen virüs. beyinlerini etkilediği için zombi virüsü de deniyor.)
Yazarlar, bu deniz hastalıklarının prevalansını yükselen bir gelgit, bir ebedi veya bir tsunami ile karşılaştırmaktadır. Hastalık bulaşması, kademeli ısınma veya bir dizi nabız ısınma olayı ile birlikte yükselebilir veya büyüyebilir. Bununla birlikte, şiddetli bir nabız ısınma olayı, Pasifik kuzeybatısındaki deniz yıldızlarında gözlemlendiği gibi “bir tufan ya da kuraklık başlatan” bir tsunamiye neden olabilir.
Ancak, tüm darbe ısısı olayları aynı tepkilere neden olmaz. Bir sistemde belirli bir parazite fayda sağlayabilecek ısı olayları, başka bir sistemde zararlı olabilir. Isınma, bir parazitin yaşam döngüsünü değiştirebilir, uygun yerleşik şekilde yaşayan parazitlerin aralığını sınırlayabilir veya hatta bağışıklık tepkisini bozabilir.
Vahşi yaşamı ve insanları hedef alan bazı solucanlar, daha sıcak sularda uzun süre hayatta kalamaz. Ve bir parazit yuvasını enfekte etme pencerelerini azaltır. Son zamanlarda yapılan bir başka UW çalışması, suşide yaygın olarak bulunan parazitlerin, son 40 yılda 283 kat arttığını, ancak ısı darbesi olayları ve artış arasındaki ilişkinin, henüz netleşmediğini bulmuştur.
Araştırmacıların bireysel sistemleri için vaka bazında tahminlerde bulunmalarını öneren Claar, “Parazitler ve bunlara karşılık gelen topluluklar arasındaki ilişkiler karmaşıktır. Ayrıca birçok faktöre bağlıdır, bu da sonuçların tahmin edilmesini zorlaştırır” dedi.
Yazarlar, basit bir gelgit tahmininden ziyade, nabız ısınmasının, ara sıra dalgalı denizlere neden olmasını beklediklerinin sonucuna varmışlardır.
Claar,” Parazitizmin ve hastalığın iklim değişikliğine nasıl tepki vereceğini anlayabilmemiz ve tahmin edebilmemiz önemlidir. Bu nedenle insan hayatının ve yabani hayatın sağlığına yönelik potansiyel etkileri hazırlayabilir ve hafifletebiliriz ” dedi.
Berfin KIZILASLAN
