Tekerleği kim icat etti? Bilim insanları sonunda bu kadim sorunun cevabını bulduklarını düşünüyor.
Tekerleğin icadı, insanlık tarihinde uzun zamandır büyük bir atılım olarak kabul ediliyor. Ancak şimdi, tekerlek kullanımının en eski kanıtı 6.000 yıl daha geriye çekildiği için kayıtlar yeniden yazılabilir.
Şu anki bilgilere göre, tekerleğin ilk örnekleri yaklaşık MÖ 4000’de, günümüz Irak’ında yer alan Mezopotamya’da, çömlekçilikte tekerlek şeklinin kullanılmasıyla ortaya çıktı. Yaklaşık 500 yıl sonra, Tunç Çağı’nda, tekerlekli araç kullanımına dair ilk kanıtlar belgelendi.
Ancak uzmanlar, İsrail’deki bir arkeolojik sitede bulunan delikli çakıl taşları koleksiyonunun, tekerlek de dahil olmak üzere döner araçların gelişiminde yeni bir dönüm noktasını temsil edebileceğini söylüyor. Nahal-Ein Gev II kazı alanında, çoğu kireçtaşından oluşan ve ortasında delik bulunan yuvarlak şekilli yüzlerce çakıl taşı ortaya çıkarıldı. Bu taşlar yaklaşık 12.000 yıl öncesine tarihleniyor.
Araştırmacılar, bu taşların muhtemelen iğlik (ip eğirme aracı) olarak kullanıldığını düşünüyor—yani yün gibi lifleri toplayıp ipliğe dönüştürmek için iğ çubuğuna takılan yuvarlak ve ağırlıklı nesneler. Kudüs İbrani Üniversitesi’nden uzmanlar, bu taşların replikalarını yaparak ve keten eğirmede başarılı bir şekilde kullanarak teorilerini doğruladılar.
Ekip, bu iğlik koleksiyonunun, insanın tekerlek şeklindeki bir araçla dönüş hareketini kullanmasının çok erken bir örneğini temsil ettiğini belirtti. Çalışmanın yazarlarından Profesör Leore Grosman, “Bu delikli taşlar aslında form ve işlev olarak ilk tekerleklerdir—merkezinde delik olan ve dönen bir mile bağlı yuvarlak nesneler; taşıma amaçlı tekerlek ortaya çıkmadan çok önce kullanılmışlardır,” dedi.
Uzmanlar, bu erken kullanımın çömlekçi çarkı ve araba tekerleği gibi gelecekteki tekerlek tabanlı döner icatların yolunu açtığına inanıyor. Araştırmacılar, “Çalışmanın en önemli yönü, modern teknolojinin bizi tarih öncesi zanaatkârın parmak izlerine dokunacak kadar derine inmemize olanak tanımasıdır; böylece onlar ve yenilikçilikleri hakkında yeni bir şeyler öğrenirken, aynı zamanda modern teknolojimiz ve nasıl bağlantılı olduğumuz hakkında da bilgi ediniyoruz,” dediler.
Plos One dergisinde yayınlanan çalışmalarında şöyle yazıyorlar: “Tekerlek ve aks, doğrusal hareketi dönüşsel harekete çevirerek ve cihazların parçalarının hareket etmesini sağlayarak insan teknolojik tarihini devrimleştirdi. Eski kökenleri genellikle Tunç Çağı’ndaki arabaların ortaya çıkışıyla ilişkilendirilirken, biz 12.000 yıllık Natufian(Natufyan) köyünden yüzün üzerinde delikli çakıl taşından oluşan çok daha eski bir tekerlek şeklindeki buluntuya odaklanıyoruz. Bu nesnelerin lifleri eğirmek için iğlik olarak hizmet etmiş olabileceği sonucuna vardık.”
Çalışmalar, Plos One Dergisinde Yayımlandı.