Tonga yanardağının 15 Ocak 2022’deki patlaması, 1883’te Krakatoa‘nın patlamasından bu yana kaydedilen en büyük patlamaydı. Ayrıca, Tonga Patlaması atom bombasından 500 kat daha güçlüydü!
Tonga patlamasında ne oldu?
Tonga Patlaması, 15 Ocak 2022 tarihinde Hunga Tonga-Hunga Ha’apai yanardağı Tonga ülkesini harap etti. Patlama, Karayipler kadar uzaklarda tsunamileri tetikledi ve dünyanın çevresini birkaç kez dolaşan atmosferik dalgalar oluşturdu.
169 adadan oluşan küçük bir ada ülkesi olan Tonga’da, yaşanan devasa bir volkanik patlama sonrasında ülkenin küçük adalarından biri haritadan silindi.
ABD’li yayın şirketi NPR’ye göre olay o kadar şiddetliydi ki, patlamanın gücü ABD’nin II. Dünya Savaşı’nın sonunda Hiroşima’ya attığı atom bombasının 500 katından daha güçlüydü.
NASA’daki Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nin şefi olan bilim insanı James Garvin, NPR’ye yaptığı açıklamada “Yaptığımız hesaplamalar sonucunda 10 megaton TNT eşdeğeri civarında bir sayı ile karşılaştık” dedi.
Ve bu da patlamanın inanılmaz derecede gürültülü olduğu anlamına geliyor; şöyle ki ABD’li Jeolojik Araştırmalar jeofizikçisi Michael Poland yayın kuruluşuna verdiği demeçte, “Bu, 1883’te Krakatau’daki (Endonezya yanardağının patlamasından) bu yana en gürültülü patlama olabilir” dedi.
Patlama Tonga’yı Yerle Bir Etti
Tahmin edildiği gibi, patlama Tonga’yı yerle bir etti. Ülke hala, denizaltından geçen kabloların ciddi bir biçimde zarar görmesinden ötürü dünya ile irtibatı kοpmuş bir vaziyette. Havaalanı hala külle kaplı ve bu durum herhangi bir uçağın yardım getirmesini engelliyor. Özellikle bir adanın olaydan ciddi bir biçimde etkilendiği ve buradaki bütün evlerin yıkıldığı bildirildi.
NPR’ye göre patlama sonrasında neredeyse tamamen ortadan kaybolan ada, yaklaşık altı yıl önce benzer volkanik aktiviteler sonrası denizden yükselerek ortaya çıkan ve eski iki adayı birbirine bağlayan bir platformdan oluşuyordu.
Patlamanın kendisi son derece güçlü olsa da, daha uzun süren büyük patlamaların aksine bir saatten az sürdü.
Akıllarda cevaplanmayı bekleyen birçok soru kaldı. Poland, NPR’ye verdiği demeçte, “Eğer patlama tamamen suyun üzerinde olsaydı beklediğiniz alanın çok çok ötesinde, devasa bir etkisi olurdu” dedi ve ekledi: “Böyle bir durumda yaşanacakları düşünmek bile istemezdim.”
Yapılan Yeni Güncel Araştırma
Patlama yerçekimi dalgalarını Dünya etrafında 6 kez döndürdü
Yapılan yeni güncel araştırmaya göre; Tonga sualtı yanardağı patlaması, Dünya’nın etrafında 6 kez dönen ve 12 saat boyunca yankılanan yerçekimi dalgaları oluşturdu.
50 kilometre yüksekliğinde buhar ve kül bulutu oluşturmuş ve sonraki 12 saat boyunca gezegendeki yerçekimi dalgalarının en büyük kaynağı haline gelmişti.
Bu, durum Nature adlı bilimsel dergide yayımlanan yeni bir makaledeki bulgular arasında yer aldı.
Tonga Patlaması Hakkında Merak Edilenler
Tonga’daki patlamaya ne sebep oldu?
GNS Science’dan bir yetkiliye göre, tsunamiye sebep olan şüphelerden biri, 14 Ocak’ta adanın bir kısmını yok eden bir denizaltı volkanı patlamasıydı. Bu, deniz suyunun volkanik menfezi doldurmasına izin verdi ve ertesi gün başka bir denizaltı patlamasına neden oldu.
Volkanın içindeki magma muazzam bir baskı altındaydı ve içinde gazlar hapsolmuştu. Kayadaki bir kırılma muhtemelen basınçta ani bir düşüşe neden oldu ve gazın genişlemesine ve magmayı parçalamasına izin verdi. Auckland Üniversitesi’nde bir volkanoloji profesörü olan Shane Cronin, kraterin deniz yüzeyinin yaklaşık 200 metre (650 fit) altında oturduğunu, deniz suyunun yanardağa döküldüğü ve anında buhara dönüştüğü ve patlamanın hızlı genişlemesine ve enerjisine katkıda bulunduğu büyük bir patlama için bir tür derinlik oluştuğunu söyledi.
Patlamadan sonra ne oldu?
Patlamadan üç ay sonra, Tonga’nın yeniden inşası yavaş yavaş ilerliyor ve felaketin etkisi daha net bir şekilde ortaya çıktı. Başbakan, hükümetin kurtarma programının bir parçası olarak üç adada yeniden inşa etmeyi planladığı 468’in evin anahtarlarını teslim etti.
Tonga yanardağı tekrar patlayabilir mi?
Yeni Zelanda Ulusal Su ve Atmosfer Araştırmaları Enstitüsü’nden (Niwa) bilim insanları, 15 Ocak’ta büyük bir patlamanın ardından Tonga’yı harap eden Hunga Tonga-Hunga Ha’apai yanardağının tekrar patlama olasılığının düşük olduğunu söylüyor. Yani yakın gelecekte tekrar patlaması pek olası değil.
Daha detaylı anlatmak gerekirse, Cronin, yanardağın geleceği için iki ana senaryo öngörüyor.
Birincisi, şimdilik kendini tüketmiş ve magma yavaş yavaş geri döndüğü için önümüzdeki 10 ila 20 yıl boyunca sessiz kalacak. İkinci bir senaryo, patlayanın yerini almak için yeni magmanın hızla yükselmesidir, bu durumda devam eden patlamalar olabilir.
Ancak büyük patlamanın neden olduğu çatlakların ve yarıkların daha fazla gazın kaçmasına izin vereceğine ve sonraki patlamaların en azından şimdilik o kadar büyük olmayacağına inanıyor. Hem Cronin hem de Lane, gelecekteki olayları daha iyi tahmin etmeye yardımcı olmak için yanardağın (ve Tonga’daki diğerlerinin) çok daha iyi izlenmesi gerektiği konusunda aynı fikirdeler.
Bir yanardağ patlaması uzaya ulaşabilir mi?
NASA uydu verilerine göre Tonga yanardağı patlaması etkileri uzaya da ulaştı. Patlama, Dünya atmosferinin üst kısımlarında kasırga hızında rüzgarlara ve olağandışı elektrik akımlarına neden oldu. Araştırmacılar, bunun modern tarihte uzaydaki en büyük felaketlerden biri olduğunu söyledi.
Tonga ne kadar CO2 saldı?
Araştırmacılara göre, Ocak 2022’de Tonga yanardağı patlamasından sonra, yanardağın yakınındaki karbondioksit (CO2 ) konsantrasyonları milyonda 414 parçaya (ppm) yükseldi. Yanardağın patlamadığı tahmin edilen 412 ppm ile karşılaştırıldığında, artan 2ppm dünya üzerindeki bir yıllık CO2 emisyonuna eşitti.
Tonga patlaması iklim değişikliğini etkiler mi?
Yeni bir araştırmaya göre, 15 Ocak 2022’de Tonga’da kaydedilen volkanik patlamanın küresel ısınmaya ve Dünya’nın ozon tabakasının delinmesine katkıda bulunması muhtemel. Hunga Tonga-Hunga Ha’apai’nin şiddetli sualtı patlaması, stratosfere 146 teragram (1 teragram bir trilyon grama eşittir) su buharı püskürttü.
Tonga’lılar nereli?
Tonga, Zambiya’nın güney kesiminde ve kuzey Zimbabve ve Botsvana’nın komşu bölgelerinde yaşayan Bantu dili konuşan insanlardır. 21. yüzyılın başlarında bir milyonu aşan Tonga, Zambezi boyunca ve Kariba Gölü kıyılarında yoğunlaşmıştır.
Çeviren: Emrah Soner Özdeş
