Bilim Dünyasını Şaşkına Çeviren Antik Eser
Antik Mısır’dan günümüze ulaşan 5.000 yıllık bir eser, bilim insanlarını derin bir meraka sürüklüyor. Sabu Diski olarak bilinen bu nesne, tasarımı ve işleviyle uzun süredir tartışma konusu. Kimilerine göre sadece törensel bir obje, kimilerine göreyse günlük yaşamda kullanılan bir araç. Ancak son araştırmalar, bu diskin Mısırlıların en önemli içeceklerinden biri olan biranın üretiminde kritik bir rol üstlenmiş olabileceğini ortaya koyuyor.
Sabu Diski Nedir?
Sabu Diski, Mısır’ın Birinci Hanedanlık Dönemi’ne (MÖ 3100-2900) tarihleniyor ve Sakkara nekropolünde, soylu bir yetkili olan Prens Sabu’nun mezarında bulundu. 61 cm çapında ve 10,6 cm yüksekliğinde olan bu taş eser, metasilt taşı malzemesiyle yapılmış ve üç çıkıntılı (tri-lob) yapısıyla dikkat çekiyor. İlk bulunduğunda bir kase ya da süs eşyası sanılan diskin gerçek amacı yıllarca gizemini korudu. Ancak 2022 yılında SCIRP’te yayımlanan bir çalışma, bu eserin bira yapımında kullanılan bir karıştırma aracı olabileceği yönünde güçlü kanıtlar sundu.
Bir Bira Üretim Aracı Olabilir mi?
Araştırmacı Akio Kato tarafından ortaya atılan bu teoriye göre Sabu Diski, antik Mısırlıların bira üretiminde kullandığı bir “mash rake” (mayşeleme karıştırıcısı) olarak tasarlanmış olabilir. Diskin üç loblu tasarımı, sıvı karışımlarını eşit şekilde dağıtmak için oldukça uygun.
Biranın Antik Mısır’daki yeri düşünüldüğünde bu iddia hiç de uzak değil. Arkeolojik buluntular, biranın hem günlük yaşamda hem de dini ritüellerde önemli bir yere sahip olduğunu gösteriyor. Hatta birçok mezarda ekmek ve bira kaplarının bulunması, bu içeceklerin öteki dünyada da gerekli olduğuna inanıldığını kanıtlıyor.
Bilimin Dayanağı: Coandă Etkisi
Sabu Diskine dair en dikkat çekici bulgulardan biri, Coandă etkisi adı verilen bir fizik prensibine dayanıyor. Bu etki, sıvıların kavisli yüzeylere yapışarak akışını sürdürmesiyle ilgili. Diskin üç kavisli lobu, sıvıyı vortex (girdap) oluşturmadan karıştırmaya olanak tanıyor. Bu özellik, bira üretiminde istenen sıcaklık ve kıvamın korunmasına yardımcı olurdu. Ayrıca diskin hafif yuvarlatılmış alt kısmı, karıştırma işlemi sırasında hem karışımın düzenli şekilde kontrol edilmesini hem de istenmeyen köpük oluşumunun önlenmesini sağlıyor olabilirdi.
Antik Bira Evleri ve Törensel Kullanım
Antik Mısır’da bira üretimi yalnızca günlük tüketim için değil, tapınak ritüelleri ve tanrılara sunulan adaklar için de son derece önemliydi. Hierakonpolis ve Abydos gibi yerlerde bulunan büyük bira üretim alanları, bu içeceğin kitlesel ölçekte üretildiğini gösteriyor. Prens Sabu’nun mezarında bulunan yiyecek ve içecek kapları, diskin törensel bir amaca hizmet ettiğini de düşündürüyor. Belki de bu araç, öteki dünyada kullanılmak üzere özel olarak hazırlanmıştı.
Gizem Hâlâ Tam Olarak Çözülmedi
Sabu Diskinin tam olarak ne işe yaradığı hâlâ kesin olarak bilinmiyor. Ancak yeni bulgular, bu eserin sadece bir süs eşyası değil, Antik Mısır’da bira üretimiyle ilişkili bir araç olabileceğini güçlü biçimde destekliyor.
Bilim insanları için soru hâlâ aynı: Bu disk gerçekten bir bira üretim aracı mıydı, yoksa çok daha farklı bir amaca mı hizmet ediyordu? Belki de yanıt, Antik Mısır’ın en sevilen içeceğinin ardındaki sırda gizlidir.
