Sinir sistemine sahip olmamaları bitkilerin baharın gelişini anlayabilmelerine engel olmaz.Sadece ben miyim yoksa siz de baharın gelişinin ilk fısıltılarını şimdiden hissedebiliyor musunuz?
Her yıl bu zamanlarda sanki heyecanla beklenen bahar mevsimi gelir gibi olur ama tabii ki meteorolojik takvime göre gelmesine en az 1 ay daha var. Yine de sanki doğa karışıyor, uyanıyor, kendini çiçek açmaya hazırlıyormuş gibi geliyor. Çevremde konuştuğum herkes, yılın bu zamanlarında havalar inatla soğuk kalsa da doğanın bahar öncesi hareketleriyle canlanmış göründüğü konusunda hemfikir.
Uzayan günlerin, kuşların artan cıvıltılarının ve son zamanlardaki güneşli havaların bu beklentilerime katkıda bulunduğunu söyleyebilirim. Ama bu değişiklikleri hissedebilmek için kulaklarıma, gözlerime ve tabii ki işleyen bir sinir sistemime ihtiyacım var.
Peki bahar mevsiminin yıldızları, o güzel çiçek açan bitkiler baharın geldiğini nasıl hissedebiliyorlar?
Hiçbir bitkide sinir sistemi olmamasına rağmen fitokrom adı verilen özel ışık reseptörleri aracılığıyla ışığı hissedebilirler. Fitokromlar, kromofor adı verilen belirli ışık dalga boylarını emen bir bileşiğe bağlı protein molekülleridir.
Bir kromoforun en ünlü örneklerinden biri, mavi ve kırmızı ışığı emen ve görünür ışık spektrumundaki diğer ışık renklerini yansıtan klorofildir. Klorofil sayesinde çoğu bitki gözümüze yeşil görünür. Klorofil tarafından emilen mavi ve kırmızı ışık, bitkilerin su ve karbondioksitten kendi besinlerini yaptıkları olay olan fotosentez için kullanılır.
Fitokromlar, içinde bulundukları belirli yapısal duruma bağlı olarak, kızılötesi ve uzak kızılötesi ışığı emebilirler, belirli ışık seviyelerine ve sıcaklık derecelerine bağlı olarak farklı formlara dönüşebilirler.
En önemlisi ise fitokromlar, çekirdekte transkripsiyon ve translasyon için spesifik genleri hedefleyerek bitkinin büyümesini ve tomurcuklanmasını tetikleyebilir. Fitokrom bir tür moleküler saattir, bitkinin ışık seviyelerini algılamasına izin verir ve ardından büyüme sinyali vermek için belirli genlerin aktivitesini sağlar.
Bitkilerin bahar olduğunu bilmek için kuş cıvıltılarına veya Paskalya yumurtalarına ihtiyacı yoktur. İnanılmaz derecede zeki bir moleküler mekanizma sayesinde bu canlılar her zaman baharın gelişiyle birlikte hareketlenip canlanırlar.
Çeviren: Sezin Aliye Bozdoğan