Bukalemun
- SINIF: Reptilia (Sürüngenler)
- TAKIM: Squamata (Pullular)
- AİLE: Chamaeleonidae (Bukalemun)
- CİNS SAYISI: 6
- TÜR SAYISI: 158
Bukalemnun Özellikleri Hakkında
Sevimli mi sevimli kertenkeleler. Sürüngenler dünyasında, bazı tuhaf şekillere ve renklere sahip canlılarla karşılaşmak oldukça muhtemel. Ancak bunların en çarpıcı varyasyonlarını bukalemunlarda görüyoruz. Bu renkli kertenkeleler, renklerini değiştirme yeteneğinin yanında uzun, yapışkan dilleri, birbirinden bağımsız olarak hareket ettirilebilen gözleri ile de tanınırlar.
Onları daha yakından tanıyalım. Bukalemunlar yaşamlarını ağaçlarda ve çalılarda geçirirler. Kertenkelelerin çoğunda beş ayak parmağı vardır. ancak bukalemunun beş ayak parmağı grup grup ayrılmıştır: ön ayakta, iki dış ayak parmağı bir grup oluşturmak üzere birleştirilir ve iç ayak parmakları başka bir ayak oluşturur; arka ayak tam tersi bir düzene sahiptir. Nasıl bizim başparmaklarımızla beraber diğer parmaklarımız nesneleri kavrıyorsa bukalemunlar da dalları bu şekilde kavrar.
Bukalemunların kuyruğu onların yaşamlarını daha iyi bir şekilde idame ettirmelerini sağlar: çoğu bukalemunda tırmanırken ağaç dallarının etrafına sarılabilen bir prehensile (kavrayıcı) kuyruk vardır. Bu nedenle, bukalemun kuyruğu diğer kertenkelelerde olduğu gibi kırılamaz ve yeniden uzamaz.
360 Derece Bakış Açısı Bukalemunlar, sürüngenler sınıfının en belirgin gözlerine sahiptir. Her göz, koni şeklinde pullu bir kapağa sahiptir, yavrularda ise yalnızca ortada küçük, yuvarlak bir açıklık bulunur. Bukalemunlar, aynı anda iki farklı nesneye bakmak için gözlerini ayrı ayrı döndürebilip odaklanabiliyor!
Bu özellik de bukalemunlara 360 derecelik tam görüş açısı sağlıyor. Bukalemunlar bir av gördüğünde, daha net bir görüş elde etmek için her iki gözü de aynı yöne odaklayabiliyor.
Daha Fazla Detay
Derideki kasılmalar Bukalemunların rengini değiştirmesi hepimizi büyüleyen karmaşık bir süreç. Aslında bukalemunlar, çevresine uyacak rengi gerçekten değiştirmez ve bu rengi herhangi bir renge dönüştüremezler. Örneğin, bir bukalemun kırmızı-beyaz puantiyeli masa örtüsü üzerinde oturuyorsa, kırmızıya dönmeyecek ve yuvarlak, beyaz lekeler oluşmayacaktır! Bukalemunlar için nerede bulunduklarının bir önemi yoktur aslında. Kasten bu renge uymaya çalışırlar.
Bukalemunların dört cilt tabakası vardır: epidermis adı verilen dış, koruyucu tabaka; sarı ve kırmızı pigmentler içeren kromofor katmanı; koyu pigment melanine sahip ve kahverengi ve siyah renkler yaratabilen veya maviyi yansıtabilen melanophore tabakası; ve sadece beyazı yansıtan nether tabakası. Sinir uyarıları ve hormon değişiklikleri bu katmanlardaki renk hücrelerinin genişlemesine ve daralmasına neden olur ve farklı katmanların harmanlanması gördüğümüz renkleri ve desenleri oluşturur.
Biyoinspiration alanında, bilim insanları ve mühendisler, hangi kimyasal ve biyolojik mekanizmaların bukalemunların rengini değiştirmesini sağladığını keşfetmek için araştırmaları daha daha ileriye götürüyor. Şimdiye kadar, bukalemunların kullandığı yöntemle renk değiştirebilen bir prototip tişört yaptılar.
Su geçirmez bir kask: Peçeli bukalemun, suyun çok nadir bulunduğu Yemen ve Suudi Arabistan’ın dağ bölgelerinde yaşayan büyük bir bukalemun türüdür. Hem dişi hem de erkek bukalemun, kafasında parti şapkası gibi görünen ancak kask olarak adlandırılan dekoratif bir çıkıntıya sahip olsa da, bu özellik cinsiyete göre farklılık göstermektedir. Kask aynen bir su toplayıcı gibi görev görür: geceleri nem damlacıklarını kaska ordan da bukalemunun ağzına yuvarlar!
Erkeklerin de her arka bacağında bir mahmuz bulunur. Peçeli bukalemunlar hem otçul hem de etçildir. Böcek, yaprak ve çiçekle beslenirler. Dişi örtülü bukalemunlar yılda üç defa yumurtlayabilir. Her kuluçkada 20 ila 70 yumurta olabilir ve yavruların yumurtadan çıkması 6 ila 9 ay sürebilir.
Madagaskar’da yaşayan Thiel Pigme Bukalemunu, dünyanın en küçük bukalemunlarından biridir. Tam olarak erişkinliğe ulaşmış olsa dahi boyu iki inç ile sınırlıdır.
Örtülü bukalemun
Küçük Gizemler
Brookesia, Madagaskar’da bulunan bir bukalemun cinsidir ve üyeleri dünyanın en küçük bukalemunları olarak kabul edilir. Brookesia bukalemunlarının kısa ve prehensil olmayan bir kuyruğu vardır. Bu cinsteki türlerin çoğu, sadece son 30 yıl içinde bilimin bir ilgisini çektiği için bundan dolayı şuanda ortak isimleri dahi yoktur. Küçük boyutları ve henüz açığa kavuşturulmamış yapıları nedeniyle, daha büyük türleri kadar incelenmemiştir.
Şu anda Brookesia cinsinde bilinen 26 tür vardır. Bu muhteşem kertenkeleler hakkında öğrenecek daha çok şey var!
Bukalemun Yaşam Alanları ve Beslenme Şekilleri
Bukalemunlar Nerede mi yaşıyorlar?
Dünya’da tüm bukalemun türlerine rastlayabilirsiniz, ancak çoğu Madagaskar ve Afrika’da yaşar. Diğerleri ise Orta Doğu’da, birkaç tanesi Hint Okyanusu’ndaki adalarda ve bir tür olan Hint Bukalemunu da, Hindistan, Pakistan ve Sri Lanka’da bulunur. Bir diğeri, Akdeniz Bukalemunu ( Bayağı Bukalemun) , İspanya, Portekiz, Akdeniz’deki adalara ve Yakın Doğu’ya özgüdür.
Bukalemunlar yağmur ormanlarından ve ovalardan çöllere, yarı çöllere, maki bölgelerine ve hatta dağlara kadar çeşitli yaşam alanlarında varlığını sürdürürler. Birçoğu ağaçta yaşamına devam etse de bazıları otlarda veya küçük çalılarda, yaprak yığınlarında veya kuru dallarda yaşarlar.
Namaqua Bukalemunları, aşırı sıcak ve soğuktan kaçmak için kum tepelerine delikler kazdıkları Afrika’nın Namib Çölü’nde yaşamaktadır. Kamerun Yelkenli Bukalemunlar ( Dağ Bukalemunu) , dağların bulut seviyesine yükseldiği ve sisle örtülü olduğu Batı Afrika’daki Kamerun dağ ormanlarında yaşamaktadır ki bu bölge az Güneş alan, soğuk, nemli ve sulak bir yerdir.
Hızlı ve güçlü diller ile avcılık – Bukalemun Beslenmesi
Bukalemunlar genellikle çekirge, mantid (peygamberdevesi), çekirge, çubuk şeklindeki böcekler ve cırcır böceği gibi böceklerle beslenirler. Bazı büyük bukalemunlar da küçük kuşlar ve diğer kertenkelelerle beslenir. Birkaç türün de belirli bitki parçalarıyla beslendiği bilinir.
Bukalemunlar çok hızlı hareket etmezler, bunun yerine beslendikleri böcekleri yakalamak için oldukça uzun dillerini kullanırlar. Dillerini çok hızlı bir şekilde ağızlarından çıkarabilirler. Dillerinin ucunda, normal şartlarda yakalayamayacakları avları yakalamak için yapışkan bir yapı bulunur.
Dilin ucu bir kas topudur ve avına çarptığında hızla küçük bir vantuz oluşturur. Av dile yapıştığında, bukalemun onu ağzına geri çeker ve burada avını güçlü çenesi ile ezerek yutar. Küçük bukalemunlar bile büyük böcekleri yiyebilir. Dil, tekrar ihtiyaç duyulana kadar ağzın arkasında tutulur.
Bukalemun dilinin biyomekaniği, biyoinspiration alanında büyük ilgi görmektedir.
Bukalemun Ailesi
Bukalemunların değişen cilt renkleri, aile fertleri arasındaki iletişimde önemli bir rol oynamaktadır. Korku veya öfke gibi duygular, ışık miktarı, sıcaklık veya nem gibi faktörler, kertenkelenin ruh halini etkilemektedir. Kendilerini daha parlak hale getirebilen erkekler daha baskın bir yapıya sahiptir ve dişilerini daha fazla etkileyebilmektedirler. İtaatkâr bir erkek kahverengi veya gri renge bürünür.
Dişiler, renklerini bir erkeği kabul etmek veya reddetmek için kullanırlar; renkli görünüşleri hamileliği de işaret edebilir.
Yavrulama İçgüdüsü
Yavrulama İçgüdüsü Çoğu dişi bukalemun yumurtlar. Yumurtlama sayısı türden türe değişmektedir. Dişi bukalemun yumurtlamaya hazır olduğunda zemine iner ve bir delik açar. Yumurtaları deliğe bırakır, gömer ve yuvalama bölgesinden ayrılır. Kuluçka sırasında, yumurtalar topraktan su emer ve ağırlık olarak 4 gram’a ulaşırlar. Jackson Bukalemunu gibi doğurgan olan birkaç bukalemun türü vardır.
Yavrular, yumurtadan çıktıktan veya doğduktan birkaç gün sonra böcekleri avlamaya başlarlar. Hayatta kalmayı öğrenmek için ebeveynlerine ihtiyaç duymazlar çünkü yavrular zaten bunu içgüdüsel olarak bilmektedir. Yumurtadan yeni çıkmış yavrular, yetişkinlerinin minyatür haline benzemektedir ancak renkleri ve desenleri o kadar parlak değildir. Yavrular, hızla büyürler ve birçok tür birinci yaşını doldurmadan cinsel olgunluğa ulaşır.
Jackson Bukalemunu, Afrika’nın Kenya ve Tanzanya’nın nemli ve serin bölgelerine özgü bir türdür. Bu türe, genellikle dağlık alanlarda daha sık rastlanır. 1970’lerde bir alt tür Hawaii’ye tanıtılmış ve o zamandan beri oldukça geniş alanlara yayılmış ve vahşi bir nüfusa dönüşmüştür. Jackson Bukalemunu, testere dişine benzer sırtıyla en iyi bilinen küçük-orta boy bir bukalemun türüdür.
Dişi Jackson’ın Bukalemunu, yumurtlamak yerine doğum yapan birkaç bukalemun türünden biridir. 5-6 aylık bir gebelik döneminden sonra 8-30 yavru dünyaya gelir.
Jackson Bukalemunlarına bazen üç boynuzlu bukalemunlar da denmektedir, çünkü erkeklerde üç kahverengi boynuz bulunmaktadır (dişilerin genellikle boynuzları yoktur). Boynuzlar bölgeyi savunma amaçlı kullanılır. Dar bir ağaç dalında, erkek bukalemun boynuzlarını kilitleyebilir ve diğer bir bukalemunu itebilir. Jackson Bukalemunları, mavi ve sarı izlere sahip olmakla birlikte genellikle parlak yeşildir ve genellikle bukalemun türlerinin çoğundan daha yaygın bölgelerde bulunabilir.
Bukalemunların Korunması
Madagaskar, tüm bukalemun türlerinin yaklaşık üçte ikisine ev sahipliği yapmaktadır.
Bu türlerden üçü – Belalanda bukalemun Furcifer belalandaensis, tuhaf burunlu bukalemun Calumma hafahafa ve Namoroka yaprak bukalemun Brookesia bonsi (kritik risk altındadır) Ki bu riskin nedenleri de tarım uygulamalarının kesilmemesi ve tarım alanlarının yakılması sonucu bukalemunların yaşam alanlarını kaybetmesi, inşaat veya odun kömürü için alanların tahrip edilmesi ve aşırı hayvan avcılığıdır.
Habitat kaybı, evcil hayvan ticareti tüm hayvanları etkilediği gibi bukalemun türlerini de etkilemektedir.
Ne yazık ki, birçok bukalemun türü esaret altında iyi bir yaşam süremez.
YAŞAM SÜRESİ
Hayvanat bahçelerinde 10 yıldan fazla; vahşi doğada bilinmiyor.
GENÇLİK
Gebelik: Canlı bukalemun için, türe bağlı olarak 4 ila 6 ay
Kuluçka: Yumurtlayan türler için 4 ila 24 ay
Yavru sayısı: Küçük türler 2 ila 4 yumurta, büyük türler 80 ila 100 yumurta yumurtlar. Doğumla üreyen türler için 8 ila 30.
Olgunluk: Türlere bağlı olarak 1 ila 2 yaşında
BOYUT
En uzun: Madagascan (veya Oustalet) Bukalemunu 60 santimetreye (23 inç) ulaşır.
En kısa: Pigme yapraklı bukalemun 2,54 santimetre (0,9 inç ) uzunluğundadır.
İlginç Gerçekler
- Nadir Parson Bukalemun yumurtasının yumurtadan çıkmasının iki yılı bulduğu düşünülüyor.
- Bir bukalemunun dili olağanüstü bir uzunlukta olabilir: bazı türlerde dil vücuttan daha uzundur.
- Bukalemunlar akan suyu durgun suya tercih ediyor gibi görünüyor.
- Bukalemun adı dünya aslanı anlamına gelir ve Yunanca “chamai” (yerde, yeryüzünde) ve “leon” (aslan) kelimelerinden gelir.
- Bukalemunlar derilerini değiştirebilirler. Bu derilerinin ne sıklıkta döküldüğüne ve ne kadar hızlı büyüdüklerine bağlıdır.