“Büyükayı” ve “Pulluk” takma adlarıyla daha iyi bilinen Ursa Major, gözle rahatça görülebilen yıldız grupları arasındadır. Aynı zamanda takımyıldızların üçüncü büyüğüdür. Antik Yunanlılar Ursa Major’u “Ayı” olarak tanımladılar – Latince adı “Büyükayı”dır.
Orion ve Ülker (M45) takımyıldızları ile birlikte Büyükayı, İncil’de bahsedilen üç astronomik varlıktan biridir. Büyükayı’nın ana gövdesini oluşturan yedi yıldızdan biri hariç hepsi ikinci büyüklükteki yıldızlardır. Kepçe şeklinin sapındaki kıvrımı oluşturan “Mizar Yıldız”ı ve “Alkor Yıldızı”çıplak gözle kolayca görülebilen bir yıldızlardır.
Alcor ve Mizar’ı ayırt etmek eski bir görme yeteneği testi olarak kullanılırdı. “Merak” ve “Dubhe” yıldızlarına genellikle “İşaretçi Yıldızlar” denir çünkü onlar direkt olarak Kutup Yıldızı‘ nı (Polaris) gösteren bir çizgi oluştururlar.
Büyük Kepçe, Büyük Ayı (Büyük Ayı) takımyıldızındaki bir yıldız işaretidir. Kuzey gökyüzündeki en tanıdık yıldız şekillerinden biri, kullanışlı bir navigasyon aracıdır.
Asterizmler, desenler oluşturan ancak bir takımyıldızdan daha küçük veya hatta onun bir parçası olan belirgin yıldız gruplarıdır.
Yıldızlar birbirine yakın ve yaklaşık olarak aynı parlaklıkta oldukları için genellikle bulmaları kolaydır. Bu durumda, Büyük Kepçe’nin içinde sekiz yıldız vardır. Yedisi bir bakışta görülebilir, sekizinci ise net “görme” ve iyi görme ile bir alanda çıplak gözle ancak algılanabilen görünür bir çift yıldızdır.
Asterizmi oluşturan yıldızlar (sapın ucundan ve kasenin alt kısmından) Alkaid, Mizar-Alcor, Alioth, Megrez, Phecda, Merak ve Dubhe’dir. Mizar ve Alcor (belirgin derecede daha sönük olan), Büyük Kepçe’nin sapının ucundan itibaren ikinci yıldızı oluşturan çifttir.
(Sistem aslında en az altı yıldız içerir, ancak bunlardan yalnızca ikisi çıplak gözle görülebilir.) Texas Astronomical Society’den Rick Raasch’a göre Mizar, 1662’de teleskopla keşfedilen ilk çift yıldızdı; 1857’de fotoğrafı çekilen ilk yıldız; ve 1889’da spektroskopik bir ikili olarak tanımlanan ilk yıldız.
Ayrıca Büyükayı parlak sarmal gökada M81 ve yakın arkadaşı M82 dahil olmak üzere birçok derin uzay objesi içerir. Kepçenin sapına yakınlarda fırıldak gökadası (M101) bulunur.
Büyükayı Mitolojisi
Yunan Mitolojisinde, Büyükayı Zeus‘un birçok sevgilisinden biri “Callisto” olarak tanımlanır. Tarihteki mitolojilerde yaşanan en talihsiz aile tanışma yemeklerinden biridir.
Zeus’un Callisto ile bir ilişkisinden sadece Arcas adında bir çocuğu vardı. Zeus kyınpederinin evinden akşam yemeğinden sonra döneceğini düşündü. Fakat kayınpederi Arcas’ı doğrayıp ondan güveç yaparak, Zeus’un gerçekten Zeus olup olmadığını öğrenmenin zekice bir fikir olacağını düşününce her şey çok kötüye gitmeye başladı.
Ne yazık ki misafir Zeus biraz sinirlendi. Şimşekler etrafta uçuşmaya başladı ve Callisto’nun erkek kardeşlerini öldürdü. Callisto bir ayıya dönüştü, babası ise bir kurda… Neyse ki Zeus Arcas’ın bütün parçalarını toplayıp -birazda Maia’nın yardımıyla- Arcas’ı yeniden hayata döndürmeyi başardı.
Ama Zeus Arcas’a annesinin şuan bir ayı olduğunu söyleyemedi. Bunun sonucunda Arcas mızrağını alıp onu aramaya koyuldu. Her şeyin yanlış gittiğini ve bundan başka çözüm olmadığını farkeden Zeus: Arcas’ı gökyüzüne takımyıldızı Bootes, Callisto’yu Büyükayı, babasını ise gökyüzündeki kurt Lupus olarak koydu.
Buyuk Ayi takım yıldızı neye benzer?
Büyük Kepçe, Dünya’nın gökyüzünde bulunması en kolay yıldız modellerinden biridir. Kuzey Yarımküre’de hemen hemen her açık gecede görülebiliyor ve bir mutfak kepçesinin nokta nokta büyük bir görüntüsü gibi görünüyor
Kerem Arıcan