Yıkıcı Tsunamiler Neden Kamçatka Depremini Takip Etmedi?
29 Temmuz’da Rusya’nın doğusundaki Kamçatka Yarımadası açıklarında meydana gelen 8.8 büyüklüğündeki şiddetli deprem, 21. yüzyılın en güçlü yer sarsıntılarından biri olarak kaydedildi. “Deprem fabrikası” olarak bilinen bu bölgede meydana gelen olay, 2011 Tohoku ve 2004 Hint Okyanusu depremleri gibi yıkıcı tsunamiler yaratacağı endişesini doğurdu. Ancak bu kez, korkulan olmadı. Uzmanlara göre, bu durumun arkasında karmaşık jeolojik faktörler var.
Depremin Coğrafi ve Jeolojik Dinamikleri
Deprem, Pasifik levhasının Okhotsk levhasının altına kaydığı Kuril-Kamçatka yitim zonunda, yaklaşık 21 kilometre derinlikte meydana geldi. Bu tür yitim bölgeleri, genellikle büyük enerji birikimi ve dolayısıyla mega depremler için elverişli koşullar sunar. ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’ndan (USGS) jeolog Rich Briggs, bu bölgeyi “bir deprem fabrikası” olarak tanımlıyor ve buradaki levha hareketlerinin sismik enerji birikimi için ideal olduğunu belirtiyor.
Kamçatka bölgesi geçmişte de büyük depremlerle sarsıldı. 1952 yılında meydana gelen 9.0 büyüklüğündeki deprem, bölgenin tarihindeki en büyük sarsıntılardan biriydi. Bu son depremle birlikte fay hattındaki enerji boşalmasının, geçmiş depremlerle nasıl bir ilişkisi olduğuna dair araştırmalar sürüyor.
Tsunami Neden Beklenenden Zayıf Kaldı?
Deprem sonrası Kamçatka’da ve Pasifik boyunca tsunami uyarıları yayınlandı. Sahil kasabası Severo-Kurilsk’te 3-5 metre arasında dalgalar gözlemlendi, Hawaii ve Kaliforniya kıyılarına da yaklaşık 1.5 metrelik küçük dalgalar ulaştı. Ancak geniş çaplı bir yıkım yaşanmadı. Bunun en önemli nedeni, depremin sığ bir hipomerkeze sahip olmasına rağmen, deniz tabanını yeterince dikey şekilde yerinden oynatmamış olmasıydı.
Briggs, bu konuda şöyle diyor: “Büyük bir dalgayı Pasifik boyunca itmek için gerçekten bir ‘canavar’ kaynağına ihtiyaç var. Bu deprem ise bunun eşiğindeydi ama kapıyı tam açmadı.” 2010 yılında Şili’de meydana gelen 8.8 büyüklüğündeki benzer bir deprem de yalnızca kıyıya yakın bölgelerde tahribata neden olmuştu.
Ayrıca kıyı şeridinin şekli de tsunaminin yıkıcılığını etkileyen faktörler arasında yer alıyor. Dar koylar ve dik kıyılar, dalgaların yoğunlaşarak yıkıcı hale gelmesine neden olabilirken, Kamçatka çevresindeki kıyı morfolojisi bu tür etkileri sınırlandırmış olabilir.
Yanardağ Etkileşimi ve Artçı Sarsıntılar
Depremden saatler sonra bölgedeki en aktif yanardağlardan biri olan Klyuchevskoy patlama gösterdi. Ancak bilim insanları, depremin bu volkanik faaliyeti tetikleyip tetiklemediği konusunda henüz kesin bir sonuca varmış değil.
Ayrıca ana depremin ardından en az 24 artçı sarsıntı meydana geldi. Bunlardan biri 6.9 büyüklüğündeydi. USGS’ye göre önümüzdeki hafta içerisinde 7.0 veya daha büyük bir artçı şokun meydana gelme olasılığı yaklaşık %60. Her ne kadar bu tür artçıların daha büyük bir depreme dönüşme ihtimali düşük olsa da, uzmanlar halkın tetikte kalması gerektiğini vurguluyor.
Felaketin Eşiğinde, Ancak Uzakta Kaldık
Kamçatka açıklarında meydana gelen bu güçlü sarsıntı, yitim bölgelerinde oluşabilecek potansiyel yıkımın bir hatırlatıcısı oldu. Ancak bu kez, doğa hem uyardı hem de affetti. Depremin jeolojik yapısı ve kıyı topografyasının etkisiyle tsunami beklenenden çok daha hafif geçti. Bilim insanları, bu olayın benzer bölgelerdeki risk analizleri açısından önemli bir vaka olduğunu belirtiyor.
