COVID-19 yani herkesin bildiği koronavirüs halen gündemdeyken ve hayatlarımızı fazlasıyla etkilemeye devam ederken Hantavirüs isimli yeni bir enfeksiyonun haberleri ortaya çıkmaya başladı. Çin’de bir kişinin hayatını kaybetmesi ile gündemde yerini alan bu virüs hakkında gelin hep birlikte bilgilenmeye çalışalım.
Hantavirüsün ortaya çıkışı hakkında kesin bilgiler olmasa da bir çok araştırma ve bu araştırmaların ışığında varılan bazı sonuçlar bulunmaktadır.
Uzak doğu Sibirya’daki Rus klinik kayıtları 1913 gibi erken bir tarihte, şu an Böbrekte Kanamalı Ateş Belirtisi (HFRS) olarak bilinen ölümcül insan hastalığı yaşandığını belirtiyor. Dr. Ho Wang Lee (1982), benzer bir hastalığın yaklaşık 960 yılına ait bir Çin tıbbi beyanını buldu. Kendine has böbrek sorunu olduğu, etiyolojik etkisi hayvandan insana geçen ve kemirgengillerde idrar atılımı ile kronik enfeksiyona neden olan bir virüs olduğu kanıtlandığı için bunlar çok da şaşırtıcı değildir.
Bu fareler kuzey ve doğu Asya’da en yaygın olarak görülür ve genellikle ekili tarlaları, bahçeleri, samanlıkları ve bazen de insanların yaşam alanlarını işgal eder. Çok fazla ölümün kaydedildiği 20. yüzyılda yaşanan insanlar arasındaki savaşlar da virüsün etiyolojisinin, tıbbi evriminin, epidemiyolojisinin ve ekolojisinin aydınlatılmasında önemli bir rol oynadı.
Birinci Dünya Savaşı sırasında Flanders’ta hem müttefik hem de Alman birliklerinde kaydedilen “Sahada Görülen Böbrek İltihabı”naşu anda Batı Avrupa ve İskandinavya’da meydana geldiği bilinen bir hantavirüs neden olmuş olabilir. Japon askeri doktorlar, Mançuryaişgalinden sonra 1930’ların ortalarında bu hastalıkla karşılaştı, Fin ve Alman askerleri de II. Dünya Savaşı sırasında etkilendi ve BM birlikleri ilk olarak 1951’de Kore Savaşı sırasında hantavirüsle karşılaştı.
Amerika’da da benzer araştırmalar yapılmaktadır. Virüsün kaynağını bulma çabasının bir parçası olarak, araştırmacılar açıklanamayan akciğer hastalığından ölen insanların depolanan akciğer dokusu örneklerini bulup incelediler. Bu örneklerden bazılarında görülen bulguların ışında virüsün 1993 yılında patlak veren ölümlerden önce de varoluğu fakat farkedilmediği söyleniyor. Kanıtlanabilen ilk hantavirüs vakasının 1959 yılında Utah eyaletindeki 38 yaşında bir erkek olduğu belirtiliyor.
Nedir bu Hantavirüs?
Hantavirüsler, kemirgenler tarafından taşınan ve insanlarda hastalığa neden olabilen bir virüs grubudur. Kuzey, Güney ve Orta Amerikada görülen Hantavirüsler ciddi solunum hastalığına neden olabilirken, Avrupa ve Asya’da görülen vakalarda ise kanama ve böbrek hastalıklarının yanında ölüme bile sebep olabilmektedir.
Ölüm Oranı
Şu anki verilere göre virüs %38 ölüm oranına sahip.
Hangi hayvanlar Hantavirüs kapabilir?
Yabani kemirgenler etkilenen başlıca hayvan türüdür. Virüs bugüne kadar beyaz ayaklı fare dahil bir çok fare türünde bulunmuştur fakat hamster, kobay fareleri, kemirgen olmayan evcil hayvanlar ya da çiftlik hayvanlarında virüssaptanmamıştır.
Evcil hayvanımı nasıl koruyacağım?
Hantavirüs evcil veya çiftlik hayvanlarını etkilemiyor. Enfekte olmuş vahşi kemirgenler hastalık belirtileri göstermez, ancak virüsü dışkı, idrar ve tükürük yoluyla çevreye atar.
İnsanlar virüsten etkilenir mi?
Evet. İnsanlar, kemirgen dışkısı, idrarı ya da tükürüğü bulaşmış tozları soluyarak virüsü vücutlarına sokabilirler. Solumanın yanında ayrıca direkt temas ile virüs taşınabilir. Bu, bir kemirgenin ısırığı ya da virüs içeren tozların yaralara, ciltteki kesiklere buruna ya da göze temas etmesi ile gerçekleşebilir.
Virüs ayrıca kemirgenler tarafından virüs bulaştırılmış gıdalardan kazara da vücuda alınabilir. Virüs dışarıda uzun bir süre kalabilir ve ortamdaki nesnelere bulaşabilir. Örneğin Amerika’da rastlanan vakalarda insandan insana bulaşma görülmemiştir. Hafif ya da çok ciddi hastalıklarla virüs etkisini gösterebilir.
Ciddi hastalıklar akciğerleri veya böbrekleri etkiler, bunun yanında ölüm riski yüksektir ve hastanede tedaviyi gerektirebilir. Belirtiler 2 ila 4 hafta arasında bir zaman geçtikten sonra kendisini gösterir ve koronavirüs ile aynı şekilde ilk başta gribe benzer.
Baş dönmesi, karın ağrısı, bulantı, kusma veya ishal de görülebilir. Bunlara ek olarak akciğeri etkiler ve ciddi solunum sıkıntıları oluşmasına neden olabilir. Böbreklere de bulaşırsa, hastalığa Böbrekte Kanamalı Ateş Belirtisi tanısı konur. Şiddetli vakalar aşırı kanama veya böbrek yetmezliğine neden olabilir. Şok meydana gelebilir ve hızla ölüme yol açabilir.
Hantavirüs İnsandan İnsana Geçer mi?
ABD’deki vakalarda insandan insana geçtiği görülmemiştir. Virüs taşıyan birisine ya da virüsü taşıyan birisini tedavi eden sağlık çalışanına temas veya öperek virüsün size bulaşması mümkün değildir.
Hantavirüs Tedavi Edilebilir mi?
Tıpki koronavirüste olduğu gibi hantavirüste de destekleyici tedaviler dışında belirli bir tedavi bulunmamaktadır. Hantavirüs ile teması olan ve solunum sıkıntısı çekenler oksijen tedavisine başvurabilir. Erken tanı ve tedavi bir çok hastalıkta olduğu gibi bu hastalıkta da son derece önemlidir.
Kuluçka Süresi
Bugüne kadar az sayıda vakaya rastlanıldığı için kuluçka süresi tam olarak bilinmemektedir. Fakat eldeki sınırlı bilgilere dayanarak, kemirgen dışkısı, idararı veya tükürüğüne maruz kalındıktan sonra 1 ile 8 hafta arasında değişen kuluçka süreleri olduğu görülmektedir.
Erken Belirtiler
Erken belirtiler arasında yorgunluk, ateş ve kas ağrıları bulunmakta. Kas ağrıları uyluk, kalça, sırt ve bazen omuzlarda yani büyük kas gruplarında görülmektedir. Bu belirtiler evrenseldir.
Baş ağrısı, baş dönmesi, titreme ve bunlara ek olarak bulantı, kusma, ishal gibi karın kaynaklı problemler de görülebilir. Hantavirüs vakalarının yaklaşık yarısında bu belirtiler görülmektedir.
Geç Belirtiler
Hastalığın ilk aşamasından 4 ila 10 gün sonra virüsün geç belirtileri ortaya çıkar. Bunlar öksürük ve nefes darlığı olabilir. Akciğerde sıvı dolması da görülebiliyor. İyileşen bir hastanın belirttiğine göre bir süre göğüs kısmında bantlar ve yüzünde yastık ile yaşamak durumunda kalmış.
Ortaya Çıkışı
Mayıs 1993’te Amerika Birleşik Devletleri’nin güneybatısında (Arizona, New Mexico, Colorado ve Utah) açıklanamayan bir akciğer hastalığı patlak verdi. Aynı yıl 48 vaka görüldü ve bu vakaların 27si ölüm ile sonuçlandı. Kayıtlara göre 2018 yılında, Amerika Birleşik Devletlerinde 10 ayrı eyalette 20 vaka ve 5 ölüm görülmüş. Hantavirüs 1995 yılında ABD için ulusal olarak bildirilmesi zorunlu bir hastalık olarak ilan edildi.
Kendimi nasıl koruyabilirim?
Evinizi kemirgenlerden olabildiğince uzak tutmaya çalışın. Kemirgenlerin girebileceği boyuttaki delikleri kapatmak iyi bir başlangıç olacaktır. İlaçlar ya da tuzaklar da etkili bir tercih olabilir. Kemirgenlerin dikkatini çekecek yiyecekleri kemirkenlerin ulaşamayacağı yerlerde muhafaza ediniz. Çöp kutularının ağızlarının sıkı bir şekilde kapandığından emin olun. Saman, odun yığınları ve çöp kutularını yüksek yerlere koymaya çalışın.
Evin etrafındaki yuvalanma ihtimali olan yerleri iyi bir şekilde temizleyin ve bu temizleme işlemini yaparken plastik eldiven giyin, temizlemeye başlamadan önce ortama temiz hava girmesini sağlayın ve yüzeyleri temizlik malzemeleri ile temizleyin. Tozu havaya kaldıracak temizlik yöntemlerinden kaçının, eğer bu şekilde yapacaksanız sizi koruyacak bir maske giyin.