Koku duyusu alma sistemi düzgün çalışan herhangi biri taze yağmur kokusunu hemen tanıyacaktır. Yağmur kokusu hemen hemen herkeste bu koku bir huzur ve mutluluk duygusu sağlamaktadır.
Yağmur sonrası ne olmaktadır da hava bu kadar güzel kokmaktadır?
İşin aslı bitkilerde ve biraz da kimyada. Yağmur sonrasındaki güzel kokuya “petrichor” denmektedir. Bu kelime Yunanca taş demek olan “petra” ve mitolojik Yunan tanrılarının damarlarında akan sıvı demek olan “ichor’dan” gelmektedir. ( Muhtaç olduğun koku damarlarındaki asil kanda mevcuttur).
Bu terim ilk kez 1964 yılında yağmur sonrasındaki kokuyu araştıran bir çift Avustralyalı bilim adamınca kullanılmıştır.
Bilim adamları, uzun kuraklık dönemlerinde bazı bitkilerin toprakta ve kayalarda absorbe olmuş yağları tuttuklarını keşfettiler. Uzun sürmüş bir kuraklık döneminin ardından gelen ilk yağmurlarda bu yağlar geosmin denilen bir maddeyle birleşerek havaya salınmaktadır.
Geosmin, actinomycetes denilen bir kara bakterisinin spor üretirken ürettiği bir kimyasaldır. Petrichor’un kokusunu yapan bu kimyasaldır ama mesele burada bitmez.
Yağmur sonrasında bu koku havaya nasıl karışmaktadır?
MIT bilim adamları kokunun havaya nasıl karıştığını belirlemek için 2015 yılında yüksek hızlı kameralar kullandılar. Bir yağmur damlası geçirgen bir yüzeye düştüğü zaman, yağmur damlasının içinde küçük hava boşlukları hapsolur.
Bu hava cepleri yukarı çıkar ve damlanın yüzeyinde patlayarak aerosol denilen mikroskobik partiküller açığa çıkarır. Yağmur sonrasındaki hoş kokuyu duymamızı sağlayan şeyin bu aerosollerin rüzgarlarla yayılması olduğuna inanılmaktadır.
Ama bu koku hikayemizin sonu değil. Bir fırtınada yıldırım oksijen ve nitrojen moleküllerini ayırabilir ve bu moleküller kolaylıkla nitrik okside dönüşebilir. Nitrik oksitte diğer kimyasallarla birleşerek havada duyabileceğiniz bir başka koku olan ozonu oluşturur.
Peki, özellikle yağmur kokusunu neden bu kadar güzel buluruz?
Bilim adamlarının hipotezi şudur ki yağmur sonrası kokusu, hayatta kalabilmek için yağmura ve onun belirtilerine bel bağlayan atalarımız tarafından bizlere aktarıldı. Yağmur varsa bitkiler büyür, hayvanlar sağlıklı olur ve insanlar onları yiyebilir. Şimdi bundan sonra yağmur sonrası petrichordan derin bir nefes aldığınızda bunu bir düşünün.