Kavgacı siyam balığı olarak da adlandırılan Beta balığı, Güneydoğu Asya’ya özgü bir türdür ve evcil hayvan piyasasında oldukça yaygın olmakla birlikte küçük ve renklidir. Tayland’da insanlar beta balıklarına “balıklarla savaşmak” anlamına gelen “pla kat” diyorlar. Gerçekten de bu tür için bundan daha iyi bir isim olamazdı.
Erkek beta balıkları, agresif bir şekilde solungaçlarını genişletmekle ve kendisine çok yaklaştıklarında diğer erkeklerin ve hatta dişilerin bile yüzgeçlerini kıstırmakla bilinen kavgacı bir cinstir. Vahşi doğada normal koşullarda bir kavga en fazla 15 dakika sürerken, Tayland halkı bu balıkları saatlerce dövüşebilecek şekilde eğitmişlerdir.
Beta balıkları esaret altında yaşayabilirler ve göz alıcı renklerinin yanı sıra pek çok kişinin eğlenceli buldukları saldırgan mizaçları, bu türün dünya çapında popüler bir evcil hayvan olmasını sağlamıştır. Nitekim bu balıkların anavatanlarındaki nesli tükenme yolunda.
Evcil Beta Balıkları Ne Kadar Yaşar?
Bir Beta balığının ömrü (aynı zamanda bir Siyam dövüş balığı olarak da bilinir), daha iyi balık hobileri arasında yaygın ve önemli bir konudur. İlk kez beta balığı yetiştiriyorsanız, muhtemelen balığınızın ne kadar yaşayabileceğini ve ömrünü nasıl uzatacağınızı merak ediyorsunuzdur.
Ortalama bir beta balığı iki ila beş yıl yaşar, ancak iyi bakılırsa betalar 10 yıla kadar yaşayabilir. Bununla birlikte, beta’nızın ömrünü etkileyebilecek bazı faktörler vardır.
Beta Balıkları Vahşi Doğada Ne Kadar Yaşar?
Beta balığı vahşi doğada yaklaşık iki yıl yaşayabilir. Doğal ortamlarında esaret altında yaşadıklarından daha kısa ömürleri vardır çünkü vahşi betalar evcil betalardan daha kirli ve agresif ortamlarda yaşamaya eğilimlidir.
Yabani beta balıklarını sığ tatlı su kanallarında, göletlerde, pirinç tarlalarında veya akarsularda bulabilirsiniz. Sığ tatlı su habitatları Brezilya, Singapur, Kamboçya, Vietnam, Tayland ve Malezya’nın bazı bölgelerindedir. Toprakları kurumuşsa, kanalizasyonlarda ve su birikintilerinde vahşi betalar da bulabilirsiniz
Beta Balıkları Nereden Geliyor?
Güneydoğu Asya’nın tatlı sularında toplam 73 tür beta balığı yaşamaktadır ve bu türlerin hepsi de Osphronemidae ailesine aittir. Ancak çoğu insan Beta splendens adı verilen türü bilmektedir. Bu tür, Tayland’daki Chao ve Phraya nehir havzalarında (eski adıyla Siam) ortaya çıkmıştır.
Bu balıklar, bataklıklar, taşkın ovaları ve pirinç tarlaları gibi neredeyse durgun olan sularda yaşamaktadırlar. Vahşi doğada, suya düşen şanssız böceklerin yanı sıra, küçük kabuklu böcekler, sivrisinek larvaları ve suda yaşayan diğer eklembacaklılarla beslenmektedirler.
Beta balıkları genellikle küçüktür ve boyları 6 ila 8 cm arasındadır. Ömürleri ortalama iki yıldır. Evcil hayvan dükkanlarındaki birbirinden farklı şekillere sahip kırmızı, altın sarısı, mavi, yeşil ve menekşe renginde olan beta balıklarında yaygın olmasına rağmen vahşi doğada yaşayan beta balıklarında o güzel ve suda dalgalanan yüzgeçler bulunmaz.
Michigan Üniversitesi Hayvan Çeşitliliği Web sitesine göre bu özellikler, seçici yetiştirmenin bir sonucudur. Yabani kavgacı siyam balıkları donuk ve sıradan bir yeşil renge ve kısa yüzgeçlere sahiptir. Bu balıklar eşlerini etkilemek ve salamander, kedi balığı veya daha büyük balıklar gibi yırtıcı hayvanları uzak tutmak için yanıp sönerler.
Öte yandan daha gösterişli olan evcil erkek balıklar ise çeşitli renklere sahip olmalarını hem dişi balıkları çekmek hem de bölgelerini savunurken savaşmak için kendi yararlarına kullanabiliyorlar. Bilim insanları özellikle beta balıklarının hırçın davranışları ve bunu tetikleyen fizyolojik mekanizma ile ilgileniyorlar. Bu balıklar, dökülen ham petrolün, Prozac veya fluoxetine gibi antidepresanların, suda çözünebilen bazı ilaçların ve hatta alkolün davranışsal etkilerini incelemek için model olarak kullanılan bir organizma haline gelmiştir.
Bu balıkların saldırganlığı, balık dövüşleri üzerinden kumar oynayan insanların mali kazanç sağlaması için de uzun süredir kullanılmaktadır. Güneydoğu Asya’daki insanlar, tıpkı horoz dövüşlerindeki gibi elemeli şekilde gerçekleştirilen kavgalarda rekabet etmek için yüzyıllar boyunca kavgacı siyam balıklarını yakalayıp yetiştirdiler.
Bu tür balık dövüşleri Amerika Birleşik Devletleri’nde yasa dışıdır. Balığın karşısında bir başka balık olduğunu düşünmesi için bir ayna kullanmak bile etik dışı bir davranış olarak kabul edilir, ancak bazı şirketler beta balıklarının can sıkıntısını ve depresyonunu tedavi etmek adına yüzgeçlerini esnetmelerini sağlayacak markalı “egzersiz aynaları” üretmişlerdir.
Beta Balıkları Nasıl Ürer?
Kavgacı siyam balıklarının üremeleri, kur yapmaları biraz riskli olabileceğinden dolayı adeta bir güzellik ve dehşet karışımıdır. Öncelikle erkek balık baloncuklar çıkarmaya başlar. Yüzeye çıkıp biraz hava yuttuktan sonra mukus kaplı baloncuklarını su yüzeyine bırakır. Erkek balık bu işlemi kalın bir baloncuk tabakası oluşana kadar saatlerce sürdürür. Ardından bir dişi balığın peşine düşer.
Erkek beta balıkları ilk başta bir dişiyi kibarca tabakanın altına çekmeye çalışır, bunun için de yüzgeçlerini parlatır ve solungaçlarını genişletir. Ama dişi balık tepki vermezse veya yanaşmayı reddederse, Hayvan Çeşitliliği Web sitesine göre erkek balık bir anda vahşileşip pullarını koparmak için dişinin kuyruğunu ve yüzgeçlerini kıstırabilir.
Dişi balık nihayet çiftleşmek için ikna olup erkek balığı kabul etmeye hazır olduğunda, ikisi birlikte dans eder, birbirlerinin etrafında döner ve birbirlerini dürtüklerler. Erkek balık sonunda dişinin etrafına yüzgeçlerinden birini sarar ve daha sonra ters çevirerek yumurtalarını döller. Çiftleşme bittikten sonra dişi balık karnı yukarıda olacak şekilde hareketsizce durur ve sayıları genellikle 3 ila 7 arasında olan birkaç döllenmiş yumurta bırakır. Erkek balık yumurtalar batarken onları ağzıyla yakalar ve baloncuk tabakasına bırakmadan önce onları mukusla kaplar.
Dişi balık yüzlerce yumurta üretene kadar bu dansı onlarca kez yapmaya devam ederler. Seriously Fish’e göre, bittikten sonra erkek balık dişi balığı saldırganca kovalar ve 24 ila 48 saat içinde yumurtalar çatlayana kadar baloncuk tabakasını korur. Erkek balık, yavrular embriyonun gelişimini sağlayan yumurta kısmını emmeyi sürdürürken onları 3 – 4 gün daha korumaya devam eder. Yavru balıklar serbestçe yüzmeye başladıktan sonra kendi başlarının çaresine bakarlar. Yavrular ortalama beş ay sonra cinsel olarak olgunlaşırlar.
Beta Balıkları Tehdit Altında mı?
Uluslararası Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) Kırmızı Listesine göre, doğal yaşam alanları kentsel gelişim ve tarım arazileri nedeniyle yok olduğundan dolayı, kavgacı siyam balıkları savunmasız olarak kabul ediliyor. Çiftliklerin ve şehirlerin neden olduğu kirlilik de balıkları tehdit ettiğinden dolayı, bu türün vahşi doğadaki nüfusu gittikçe azalıyor. IUCN, bu balıkların insanlar tarafından yetiştirilmesinin vahşi doğadaki nüfuslarını artırmaya yardımcı olabileceğini öne sürüyor.
Bununla birlikte dünya çapındaki beta balıklarının büyük bir çoğunluğu akvaryumlarda yaşamaktadır. Bu balıklar bakımlarının kolay olması, göz alıcı renkleri ve çok ucuza satılmaları sayesinde evcil hayvan ticaretinin favorisi haline gelmişlerdir. Earth.com’a göre evcil hayvan olarak beslenen ve satılan beta balıklarının neredeyse tamamı vahşi doğada değil, akvaryumda yaşamaktadır.
Beta balıkları ortalama 24-27 santigrat derece ılık suda yaşadıklarından dolayı bakımları çok kolaydır. Ayrıca etraflarında başka balıklar olmadan da yaşayabilmektedirler. Beta balıkları labirent adı verilen akciğer benzeri bir organ sayesinde hem havadan hem de sudan oksijen alabilmektedirler.
Labirent adı verilen bu organ, vahşi doğada bu balıkların oksijen açısından fakir sularda veya suyun neredeyse kurumuş olduğu bölgelerde hayatta kalabilmelerini sağlar. Bu organ sayesinde esaret altındayken de diğer balıkların ihtiyaç duyduklarından çok daha küçük ve düzenli oksijen gerektirmeyen akvaryumlarda yaşayabilirler. Nitekim veterinerler, Adelphi Üniversitesi’nin de belirttiği gibi, insanların bu balıkları en az 2 galonluk (7,6 litrelik) akvaryumlarda beslemelerini öneriyor.
Beta Balığınızın Ömrünü Nasıl Uzatabilirsiniz?
Beta’nızın suyunun 6,8 ila 7 arasında bir pH seviyesine, 75 ila 80 derece Fahrenheit arasında bir sıcaklığa ve düşük amonyak ve nitrat seviyelerine sahip olduğundan emin olun.
Zamanlayıcılı yapay bir akvaryum ışığı seçin ve yalnızca gün boyunca açık olacak şekilde ayarlayın. Beta balıkları geceleri karanlığa ve gündüzleri bol ışığa ihtiyaç duyar.
Tank suyunu temiz ve sağlıklı tutmak için bir arıtıcı kullanın.
Beta balığınızı sağlıklı bir diyetle beslediğinizden emin olun.
Betalarınızı ölümüne şok etmeden tankı temiz tutmak için tanktaki suyun %25’ini haftada bir kez değiştirin.
Beta Balığını Ne Öldürür?
Kötü tank koşulları, yanlış beslenme ve stres, daha iyi balıkları öldürür. Betaların yeterli suya, besleyici ve dengeli bir diyete, yeterli oksijene, yaşamak için uygun bir sıcaklığa ve hayatta kalmak için doğru tank arkadaşlarına ihtiyacı vardır.
Ayrıca beta evcil hayvanlarınızı sağlıklı tutmak için sık sık su değişimi yapmayı unutmayın. Beta balığınızın mutlu ve sağlıklı olup olmadığından emin değilseniz, ölmeden önce sürekli izlemeniz gereken birkaç önemli davranış vardır.
Betta Balık Bakım Ürünleri
1. API Betafix Betta İlaç
Bu çok renkli ve tamamen doğal betta ilacı, herhangi bir betta balığı bakteriyel enfeksiyonu için uygundur. API Bettafix Betta Medication , betta’nızın doku hasarını ve açık yaralarını iyileştiren aktif bir botanik özü olarak Çay Ağacı içerir.
Betanız herhangi bir bakteriyel enfeksiyon belirtisi gösteriyorsa API Bettafix Betta İlaç kullanın. Beta balığı bakteriyel enfeksiyon belirtileri arasında sümüksü yamalar, kırmızı ülserler ve yırtık veya yıpranmış yüzgeçler bulunur. Bu ilacın sadece tropikal balık kullanımı için olduğunu unutmamalısınız. Bu ilaç, daha iyi balıkların hasarlı derisini ve yüzgeçlerini iyileştirir.
2. API Tatlı Su Akvaryum Tuzu
API’nin Tatlı Su Akvaryum Tuzu sadece bettanızın değil diğer balıklarınızın da sağlığını iyileştirir. Bu tamamen doğal tatlı su akvaryum tuzu, daha kolay nefes alabilmesi için betta balığınızın solungaç fonksiyonunu iyileştirmek için beta balığınızın tankına yardımcı elektrolitler ekler.
Bu buharlaştırılmış akvaryum tuzlarını, tanktaki stresi azaltmak veya balık arkadaşınızın hastalıklarını (örneğin yüzgeç çürümesi ve ich) tedavi etmek için kullanabilirsiniz.
API akvaryum tuzu, balık hobileri için olmazsa olmazlardandır. Balıklarınızı canlı, sağlıklı ve mutlu tutar. Bu ürün, betta balıklarının ömrünü uzatmak isteyen betta sahiplerine yardımcı olur.
Çevirmen: Hital PAÇACI