Tim Friede, sıradan bir insan değil. Yaklaşık 20 yıl boyunca, dünyanın en ölümcül yılanlarının zehrine karşı kendini bağışık hale getirmek için vücudunu bir deney alanına çevirdi. Toplamda 202 yılan sokmasına maruz kalan Friede, bu tehlikeli yolculuğu bilim adına gerçekleştirdi. Onun kanından elde edilen antikorlar, şimdi yılan sokmalarına karşı evrensel bir panzehir geliştirme yolunda umut vadediyor.
Friede’nin hikayesi, cesaret ve bilimsel merakla dolu. Wisconsin’deki evinde, Mısır kobrası ve monoküllü kobra gibi son derece zehirli yılanların kendisini sokmasına izin verdi. (Videosunu izlemek için tıkla) İlk iki sokma, onu komaya soktu ve hastaneye hava ambulansıyla yetiştirilmesini gerektirdi. “Hata mıydı? Evet. Aptalca mıydı? Evet,” diyor Friede. Ancak bu deneyimler, onun kararlılığını kırmadı. Amacı, yılan zehrine karşı bağışıklık geliştirerek bilim dünyasına katkı sağlamak ve bir gün hayat kurtarabilecek bir panzehirin temelini atmaktı.
Zehre Karşı Bağışıklık: Bilimkurgudan Gerçeğe
Friede’nin yöntemi, bilimkurgu filmlerini andırıyor. Centivax biyoteknoloji şirketinin başkanı ve CEO’su Jacob Glanville, Friede’nin sürecini The Princess Bride filmindeki bir sahneye benzetiyor. Filmde, Westley karakteri zehre karşı bağışıklık kazanmak için azar azar zehir alıyor. Friede de benzer bir yöntem izledi: Yılanlardan elde edilen zehri küçük dozlarda enjekte ederek başladı ve zamanla dozları artırdı. Bu süreç, mercan yılanları, kara mambalar ve çıngıraklı yılanlar gibi 13’ten fazla zehirli yılan türüne karşı bağışıklık kazanmasını sağladı.
Glanville, Friede’nin kanında bulunan antikorların eşsiz olduğunu belirtiyor. Bu antikorlar, farklı yılan zehirlerindeki toksinleri nötralize edebiliyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, her yıl yaklaşık 140.000 kişi zehirli yılan sokmaları nedeniyle hayatını kaybediyor ve 600’den fazla zehirli yılan türü bulunuyor. Her bir yılan türü için ayrı bir antivenom üretmek, hem zaman hem de maliyet açısından büyük bir zorluk. Glanville’in hedefi, Friede’nin kanındaki antikorları kullanarak farklı yılan zehirlerine karşı etkili tek bir antivenom geliştirmek.
Bilimsel Bir Atılım: Yeni Antivenom Kokteyli
Glanville ve ekibi, Friede’nin kan örneğinden yola çıkarak çığır açıcı bir antivenom kokteyli geliştirdi. 2 Mayıs’ta Cell dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, bu kokteyl, Friede’nin iki antikoru ile varespladib adlı toksin engelleyici bir ilacın kombinasyonundan oluşuyor. Laboratuvar testlerinde, bu kokteyl, 13 farklı yılan türünün zehrine karşı fareleri tamamen korudu ve altı ek türün zehrine karşı kısmi koruma sağladı.
Danimarka Teknik Üniversitesi’nden biyoteknolog Andreas H. Laustsen-Kiel, bu çalışmayı “bugüne kadar yayımlanmış en iyi kombinasyon” olarak nitelendiriyor. Ancak kokteylin henüz deneysel bir aşamada olduğunu ve klinik kullanıma hazır olmadığını vurguluyor. Araştırma, yılan ısırıklarına karşı daha etkili antivenomlar geliştirme çabalarının bir parçası. Bilim insanları, sentetik antikorlar, yapay zeka ile tasarlanmış proteinler ve eski ilaçların yeni kullanımları gibi yöntemlerle bu alanda ilerleme kaydediyor.
Gelecek Adımlar: Veteriner Testlerinden İnsanlara
Yeni antivenom kokteyli, üç ana toksin ailesini hedef alıyor. Bu, toplamda yaklaşık 10 toksin ailesiyle mücadele etmesi gereken antivenomlar için önemli bir başlangıç. Ekip, bir sonraki aşamada Avustralya’daki veteriner gruplarıyla iş birliği yaparak, yılan sokmalarına maruz kalan köpeklerde bu kokteyli test etmeyi planlıyor. Ayrıca, Friede’nin kanında bulunan milyarlarca antikordan daha fazla bileşen çıkararak kokteyli geliştirmeyi hedefliyorlar.
Friede, 2018 yılında, 202 yılan sokması ve 654 kendi kendine enjeksiyonun ardından bu tehlikeli deneylere son verdi. Bugün 57 yaşında olan Friede, düzenli karaciğer ve böbrek kontrolleriyle sağlıklı bir yaşam sürdürüyor. Glanville, “Tim olağanüstü bir şey yaptı ve bunun tıbbı değiştirebileceğini düşünüyoruz,” diyor. Ancak, Friede’nin yönteminin son derece tehlikeli olduğunu ve kimsenin bunu denememesi gerektiğini vurguluyor: “Bunu bir daha kimsenin yapmasına gerek yok.”
Yılan Sokmaları: Küresel Bir Sorun
Zehirli yılan sokmaları, özellikle tropikal ve subtropikal bölgelerde yaşayan topluluklar için ciddi bir halk sağlığı sorunu. Geleneksel antivenomlar, genellikle atlar gibi hayvanların zehre maruz bırakılmasıyla üretiliyor. Ancak bu yöntem, maliyetli olmasının yanı sıra her yılan türü için ayrı bir antivenom gerektiriyor. Friede’nin kanından geliştirilen bu yeni kokteyl, farklı yılan türlerine karşı etkili bir çözüm sunarak bu sorunu çözme konusunda büyük bir potansiyel taşıyor.
Friede’nin hikayesi, bilimsel keşiflerin bazen ne kadar sıra dışı yollarla gerçekleşebileceğini gösteriyor. Kendi hayatını riske atarak insanlık için bir kapı aralayan bu adamın kanı, bir gün binlerce insanın hayatını kurtarabilir.
