Colorado’daki kayalar üzerinde yapılan yeni bir araştırma, 600 milyon yıldan daha uzun bir süre önce gezegenimizin tamamen buzla kaplı olduğunu gösteriyor.
720 milyon ile 635 milyon yıl önce Dünya’da yaşıyor olsaydınız, muhtemelen çok kalın bir mont veya sıcak tutacak farklı giysiler giymeniz gerekirdi. Jeologlar uzun süredir bu dönemde Dünya’nın sıcaklığının büyük ölçüde düştüğünü ve “Kartopu Dünya” olarak adlandırılan buzlu bir gezegen haline geldiğini düşünüyorlardı. Ancak, gezegenin ne kadar buzla kaplı olduğu, özellikle ekvatora kadar uzanıp uzanmadığı konusunda tartışmalar sürüyordu.
Kartopu Dünya Hipotezi
Kartopu Dünya hipotezi, yaklaşık 650 milyon yıl önceki bir buzul çağında, Dünya’nın yüzeyinin en az bir kez tamamen veya neredeyse tamamen buz tabakalarıyla kaplandığını ve böylece gezegenimizin adeta bir kartopuna dönüştüğünü öne sürer. Bu dönemde, okyanuslar da dahil olmak üzere yeryüzünün tamamı kar ve buzla örtülüydü; bu süreç “Kartopu Dünya” olarak adlandırılır. Jeoloji bilim topluluğu, tropikal enlemlerdeki tarih öncesi buzul kaynaklı tortul kayaçları ve jeolojik kayıtlardaki diğer gizemli özellikleri en iyi bu hipotezin açıkladığına inandığı için, genellikle bu görüşü benimser.
Şimdi ise Colorado’daki Rocky Dağları’nda bulunan Tavakaiv veya kısaca “Tava” kumtaşlarında(tortul kaya) elde edilen yeni kanıtlar, Kartopu Dünya’nın gerçekten de küresel bir fenomen olduğunu destekliyor.
Çalışmanın baş yazarı ve Colorado Üniversitesi Boulder’da Jeoloji Bilimleri Bölümü’nde araştırmacı olan Liam Courtney-Davies “Bu çalışma, Kartopu Dünya’nın ekvatordaki kıtaların merkezine ulaştığına dair ilk fiziksel kanıtı sunuyor,” dedi.
Tava Kumtaşlarının Önemi Nedir?
Kartopu Dünya döneminde, Colorado bugünkü kuzey enleminde değildi; aksine, eski süper kıta Laurentia’nın ekvator üzerinde yer alan bir parçasıydı. Günümüzde Tava kumtaşları, Colorado’nun Ön Sıradağları boyunca, özellikle Pikes Peak civarında yüzeye çıkıyor. Jeologlar için bu yapılar oldukça ilgi çekici; başlangıçta yüzeyde kum olarak oluşmuşlar, ancak daha sonra yer altına itilmişler.
“Bunlar, modern Antarktika da dahil olmak üzere bazı buz tabakalarının altında sıklıkla oluşan klasik jeolojik yapılar olan ‘enjekte edilmiş kayalar’dır,” diye açıklıyor Courtney-Davies.
Eğer buz tabakaları bu kayaları gerçekten yer altına itmişse, araştırma ekibi bu sürecin tam olarak ne zaman gerçekleştiğini belirlemek istedi.
Yaş Belirleme ve Sonuçlar
Araştırmacılar, lazer ablasyon kütle spektrometrisi adı verilen bir tarihleme tekniği kullandılar. Demir oksit bakımından zengin Tava kayasından alınan mineral örneklerine lazer uygulayarak, az miktarda radyoaktif uranyumun serbest kalmasını sağladılar.
Uranyum atomları bilinen bir hızla bozunduğu için, bilim insanları kayaların ne zaman yer altına gömüldüğünü tahmin edebildiler — yaklaşık 690 ile 660 milyon yıl önce, yani Dünya’nın Kartopu aşamasının tam ortasında.
Courtney-Davies, Dünya’nın bu dönemi hakkında daha fazla bilgi edinmenin, gezegenimizin iklimi ile yaşamın büyük evrimsel geçişleri arasındaki ilişkiyi anlamaya yardımcı olacağını belirtiyor. Örneğin, günümüz hayvan ve bitkilerinin ataları olan ilk çok hücreli organizmaların, Kartopu Dünya’nın sonunda erimesinden kısa bir süre sonra okyanuslarda ortaya çıktığı düşünülüyor.
“İklim evrimleşiyor ve yaşam da onunla birlikte değişiyor. Tüm bu olaylar Kartopu Dünya’nın çalkantılı döneminde gerçekleşti,” diyor Courtney-Davies. “Biz ve gezegenin nasıl birlikte evrildiğini anlamak için bu zaman dilimini daha iyi incelemeliyiz.”
Çalışma, 11 Kasım Pazartesi günü Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde çevrimiçi olarak yayımlandı.