Son yıllarda dünya genelinde genç yetişkinlerde kolorektal (bağırsak) kanser vakalarında çarpıcı bir artış gözleniyor. 50 yaş altındaki bireylerde bu hastalığın görülme sıklığı, son 20 yılda her on yılda bir iki katına çıktı ve 2030 yılına kadar genç yetişkinlerde kansere bağlı ölümlerin birincil nedeni olabileceği öngörülüyor. Bilim dünyası, bu endişe verici trendin ardındaki nedenleri araştırırken, çığır açan bir keşif dikkat çekiyor: Erken yaşta kolorektal kanserin artışında, çocukluk döneminde maruz kalınan bir bakteriyel toksinin kritik bir rol oynayabileceği ortaya çıktı.
Colibactin: DNA’yı Değiştiren Tehlikeli Toksin
San Diego’daki California Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ludmil Alexandrov liderliğinde yürütülen bir araştırma, kolorektal kanser vakalarındaki artışın ardında “colibactin” adı verilen bir toksinin olabileceğini gösteriyor. Bu toksin, bağırsaklarda ve rektumda bulunan bazı Escherichia coli (E. coli) bakterisi türleri tarafından üretiliyor. Colibactin, DNA üzerinde kalıcı değişikliklere yol açarak, özellikle çocukluk döneminde maruz kalan bireylerde kolorektal kanser riskini artırıyor.
Prof. Dr. Alexandrov, “Her çevresel faktör ya da davranış, genomumuzda iz bırakmaz. Ancak colibactin, bu izi bırakanlardan biri. Bu toksinin genetik izi, genç yetişkinlerdeki kolorektal kanserlerle güçlü bir şekilde ilişkilendiriliyor,” diyor. Araştırmaya göre, eğer bir çocuk 10 yaşına kadar bu toksinin neden olduğu mutasyonlardan birini edinirse, kolorektal kanser gelişimi için “zaman çizelgesi” hızlanıyor. Normalde 60 yaş civarında ortaya çıkabilecek bu kanser, 40 yaş gibi çok daha erken bir yaşta görülebiliyor.
Araştırma Süreci ve Bulgular
Araştırma ekibi, 11 farklı ülkedeki 981 kolorektal kanser genomunu inceleyerek, hastalığın coğrafi ve yaşa bağlı farklılıklarını anlamayı hedefledi. Başlangıçta erken yaşta başlayan kolorektal kanser üzerine odaklanmayı planlamayan ekip, veri analizi sırasında colibactin toksininin neden olduğu spesifik mutasyonların izlerine rastladı. Bu mutasyonlar, özellikle 40 yaş altındaki erken başlangıçlı vakalarda, 70 yaş üstü vakalara kıyasla 3,3 kat daha sık görüldü. Ayrıca, erken yaşta kolorektal kanser oranlarının yüksek olduğu ülkelerde bu mutasyonların daha yaygın olduğu belirlendi.
Araştırmanın eş-birinci yazarı Marcos Díaz-Gay, “Projemize başlarken erken yaşta kolorektal kanseri özel olarak incelemeyi planlamamıştık. Asıl amacımız, bazı ülkelerde bu kanserin neden diğerlerine göre daha yüksek oranda görüldüğünü anlamaktı. Ancak verilere derinlemesine baktığımızda, colibactinle ilişkili mutasyonların erken başlangıçlı vakalarda ne kadar sık ortaya çıktığını görmek bizi şaşırttı,” diyor.
Araştırmanın Finansmanı ve Gelecek Endişeleri
Araştırma, Birleşik Krallık’taki Cancer Research UK ve ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) tarafından finanse edildi. Ancak, ABD’de son dönemde yaşanan bütçe kesintileri, bu tür kritik araştırmaların geleceğini tehdit ediyor. Prof. Dr. Alexandrov, “Eğer NIH finansman kesintileri bu çalışmaları etkileirse, bu sadece ABD’de değil, küresel çapta kanser araştırmalarına büyük bir darbe vurur. Finansmanımız, dünya genelindeki kanser araştırmacılarıyla iş birliği yapmamızı ve çok sayıda hasta örneğinden büyük veri setleri analiz etmemizi sağladı. Bu ölçekteki çalışmalar, böyle keşifleri mümkün kılıyor,” diyor.
Cevapsız Sorular ve Gelecek Adımlar
Araştırma, colibactin toksininin kolorektal kanser üzerindeki etkisini ortaya koysa da, birçok soru hâlâ yanıt bekliyor. Çocuklar bu toksine nasıl ve ne zaman maruz kalıyor? Toksin üretimini tetikleyen çevresel faktörler, diyet ya da yaşam tarzı ile mi ilgili? İnsanlar, bu toksine maruz kalıp kalmadıklarını ya da risk altında olup olmadıklarını nasıl öğrenebilir? Bu soruların yanıtlanması, erken yaşta kolorektal kanser trendini tersine çevirmek için kritik önem taşıyor.
Toplum için Ne Anlama Geliyor?
Kolorektal kanser, genellikle 50 yaş üstü bireylerde daha sık görülse de, genç yetişkinlerdeki artış, sağlık uzmanlarını ve toplumları alarma geçirmiş durumda. Bu araştırma, erken teşhis ve önleme stratejilerinin geliştirilmesi için önemli bir adım olarak görülüyor. Uzmanlar, ebeveynlerin ve sağlık profesyonellerinin, çocukluk döneminde bağırsak sağlığına daha fazla dikkat etmesi gerektiğini vurguluyor. Ayrıca, diyet, çevresel faktörler ve mikrobiyom sağlığı gibi konuların, gelecekteki araştırmalarda daha fazla incelenmesi gerektiği belirtiliyor.
Sonuç olarak Nature dergisinde yayımlanan bu çalışma, genç yetişkinlerde kolorektal kanser artışının ardındaki gizemi çözmek için önemli bir adım atıyor. Colibactin toksininin çocukluk döneminde DNA üzerindeki etkisi, bu hastalığın neden daha erken yaşlarda ortaya çıktığını açıklayabilir. Ancak, bu keşfin hayata geçirilmesi ve toplum sağlığına katkıda bulunması için daha fazla araştırmaya ve finansmana ihtiyaç var. Bilim dünyası, bu toksinin etkilerini anlamak ve genç nesilleri korumak için zamana karşı yarışıyor.
Sonuçları anlatan makale Nature dergisinde yayımlandı .
