Büşra Betül Öztürk
Birini günümüzde hala duyabilirsiniz.
Bilmeniz gereken iki delice güçlü ses var. Birincisi dünyamızda her gün aktiftir. Bir zamanlar neslinin tükenmesinin eşiğine getirilmiş muhteşem bir deniz hayvanı tarafından üretilmektedir. İkincisi 1883’te oldu ve o kadar gürültülüydü ki, düzgün bir şekilde ifade etmek benim için zor olacak. Elimden gelenin en iyisini yapacağım.
Organik Ses SiIahı
Bilim ve hayvanlar hakkında yazdığım beş yılda, hepsinden üstün bir hayvan var: bir ispermeçet balinasının tıkırtıları. ÖIümcül güçleri bir süper kahramanınkine eşit.
Muhteşem bir biyomühendislik eylemiyle, vücutları ses dalgalarını kafataslarından sektirmek için evrildi ve dalgaları bir ordunun kopyasını yapmak için mücadele edeceği bir şekilde büyüttü:
Arka kafatasındaki uydu çanağına benzeyen düz kısma dikkat edin. İspermeçet balinaları ağzının ön tarafından o düz kısma bir ses gönderir. Daha sonra onu dışarı doğru sektirerek, bir tık sesiyle burnunun üzerindeki bir delikten dışarı akan bir koni içinde yoğunlaştırıyor.
Büyük bir ispermeçet balinası Pasifik’in diğer tarafında arkadaşıyla konuşmaya veya dev bir kalamarı sersemletmeye çalıştığında, bu tıklama 230 desibele kadar çıkıyor. Genel durumda bir kırıcı 100 desibeldir. NASA tarafından şimdiye kadar üretilen en yüksek ses, fırlatma rampasının hemen yanında, Satürn V kalkışı sırasında 194 desibeldi.
Kulak zarlarınız yaklaşık 150 desibelde yırtılır. 180 desibel civarında ise kalp krizi ve felç geçirme riskiniz başlar.
Suda Ses Dalgaları Daha Sert Vuruyor !
Sesler, aralarında bir hava boşluğu oluşturarak titreşen dalgalardır. Ses ne kadar yüksek olursa, hava boşluğu o kadar büyük olur ve damarlarınızda bir hava cebi olması olasılığı o kadar fazladır ki bu da kritik organlara giden bir hava embolisi haline gelir.
Ancak suda, ses dalgaları daha da sert vurur. Büyük bir ispermeçet balinası olabildiğince yüksek sesle tıklarsa, organlarınızdaki ses aniden yavaşlamaya zorlandığından, etkisi ciğerlerinizdeki bir araba kazasına benzer. Dişilerin her zaman en yüksek sese sahip erkekleri seçmesi, zaman içinde türlerin giderek daha gürültülü hale gelmesine sebep oldu.
Korkmayın, ispermeçet balinaları arkadaş canlısı ve meraklı türlerdir. Yanlarında yüzerseniz, tıklayıcılarıyla sizi kesinlikle tararlar. Vücudunuzun (iç organlarınız dahil) üç boyutlu bir görünümünü elde etmek için bunu daha düşük yoğunluklarda yaparlar.
Dalgıç James Nestor, bunu deneyimledi ve en sakin klikleriyle bile acı verici bir şekilde yüksek sesli olduğunu söyledi. Ses dalgaları ona çarptığında vücudunun ısındığını hissetti.
Kısa bir not olarak, ispermeçet balinalarıyla ilgili en havalı şeylerden biri, gruplar halinde dikey olarak uyumalarıdır. Aşağıdaki gerçek bir fotoğraf:
Kaydedilen En Yüksek Ses
1883’te Avustralya’nın Perth sakinleri, yakınlarında yüksek sesli bir patIama duydular ama hiçbiri duman göremedi.
3000 milden daha uzaktaki Endonezya’daki Krakatoa volkanik patIamasından kaynaklandı:
Ses dalgası dünyayı yedi kez dolaştı. Bu, dünyanın yüksek sesle geğirmesine ve bölgede 36.000 insanı öIdüren 100 metrelik tsunamileri dışa doğru göndermesine eşdeğerdi. Tsunami tarafından öIdürülmeyenler, çevredeki yarıçapta gökten düşen zehirli gaz tarafından öIdürüldü.
O sırada yedi barograf çalışıyordu ve biri kaynaktan 100 mil uzakta 172 desibel kaydetti. Krakatoa’nın kaynak ses dalgasını 310 dB’de hesapladılar, bu da sesin olanaklarının sınırlarını zorlayan bir değer.
Aslında 310 dB’ye ulaşmak teknik olarak mümkün değil çünkü ses dalgaları o noktada şok dalgalarına dönüşüyor. Ancak volkanik aktivite olduğu için, dünyanın kendisi, alanı titreşen bir cep telefonu gibi sallayarak, sesin bilimi aldatmasına yardımcı oluyordu.
Bu Bölgeler Günümüzdeki Kırsal Kesimlerdir !
Gürültü, 40 mil uzaktaki denizcilerin kulak zarlarını patIattı ve birçoğunu sağır bıraktı. PatIama, 160 köy de dahil olmak üzere Endonezya’daki neredeyse tüm nüfusu yok etti ve kalanların çoğu asla iyileşmedi. Bu bölgeler günümüzde kırsal kesimlerdir.
Çılgınca olan şey, birçok insanın gelgit dalgaları gelmeden dakikalar önce işitme duyusunu kaybetmiş olması. Sahne doğrudan cehennemin derinliklerinden yazılmış gibi.
Volkanik patIama o kadar güçlüydü ki volkan kendini tamamen yok etti ve deniz seviyesinin 50 metre altında yeryüzünde bir göçük olarak kaldı. Volkan bugün hala büyüyor ve haftada 5 inç büyüyerek kıyı şeridinin üzerine yükseliyor. Ve evet hepimiz aynı korkuyu paylaşıyoruz, umarım tekrar bir patIama yaşamayız.
Endişelenmemize gerek yok; bu binlerce yıl sürer, ancak bunun gibi patIamaların tekrar olması genellikle on binlerce yıl sürer.
Krakatoa, hiçbir p∂rçası olmak istemeyeceğiniz bir felaket filmiydi.
Çeviren: Büşra Betül ÖZTÜRK
