Bu kadar çeşitli olmasından ziyade, nedir bu biyoloji? Bu alanın tüm bu çok çeşitli disiplinleri ve alt disiplinleri birleştirdiği ortak özellikleri şunlardır: Yaşayan tüm organizmaları karakterize etmek ve onlar üzerinde çalışmak.
Canlılığın arkasında yatan bilimi araştırmak ve sorgulamak. Buradan da anlayabileceğimiz üzere, birçok biyoloji bölümünde, ilk yıllarda hücre teorisi ve moleküler biyoloji, evrim, fizyoloji ve adaptasyon, gen teorisi ve homeostazi gibi temel kavramlara odaklanan dersler gösterilir.
Biyolojinin temel prensiplerini öğrenip bunlar arasında ilişki kurduktan sonra hangi alanda özelleşeceğinizi seçebileceksiniz. Seçebileceğiniz bazı alanlar şunlardır: Anatomi, biyofizik, hücre ve moleküler biyoloji, hesaplamalı biyoloji, ekoloji ve evrim, çevre biyolojisi, adli biyoloji, genetik, deniz biyolojisi, mikrobiyoloji, moleküler biyobilimler, doğa bilimleri, sinir biyolojisi (Nörobiyoloji), fizyoloji, havyan biyolojisi (zooloji) vb.
Biyoloji bölümlerinde bu dersler seçmeli olarak okutulabilir, ki böyle olması henüz hangi alanda ilerleyeceğini seçememiş kişiler için faydalıdır, ya da bu alanlar özel lisans programları olarak okutulabilmektedir.
BİYOLOJİ OKUMAK
Biyoloji ile ilgili bölümler ve alt dallar çok çeşitlidir. Biyoloji veya biyolojik bilimler her biri kendi içinde özelleşmiş birçok alanı kapsar. Biyoloji alanında öğrenim görmek isteyenlere anatomiden ekolojiye, mikrobiyolojiden zoolojiye kadar geniş çaplı alan seçenekleri mevcuttur.
Biyoloji bölümünde okuyanların kazanacağı beceriler:
- Genel laboratuvar becerileri, laboratuvar ekipmanlarını kullanma
- Karmaşık veri kümelerini güvenli analiz etme ve sonuç çıkarma, genel analitik becerileri edinme
- Grup çalışmaları ve seminerler sayesinde takım çalışmasını öğrenme ve güçlü iletişim becerileri kurma
- Organize etme ve zaman yönetimi becerileri kazanma
- Bilimsel literatürü anlama ve nasıl kullanılacağını öğrenme
- Girişkenlik ve bağımsızlık
- Bilimsel araştırmalarla ilgili etik konular ve ticari bağlamlar hakkında farkındalık ve içeriden bilgi sahibi olma
- Matematiksel ve teknolojik okur yazarlık
- Akademik kabul görmüş standartlara göre rapor yazma ve sunma, yazılı ve sözlü bulguları sunma
- Hayat boyu öğrenme anlayışı
BİYOLOJİ BÖLÜMÜNDEN NE BEKLİYORSUNUZ?
Genelde biyoloji bölümlerinin birinci sınıfında okuyan öğrenciler, pratik derslerin eşlik ettiği, okuyup yazmaya dayalı önemli sayıda teorik dersler almayı beklemeliler. Hücre biyolojisi, genetik ve epidemoloji gibi dersler alan öğrenciler daha çok laboratuvar tabanlı derslerle pratik yaparken, ekoloji ve çevre biyolojisi gibi dersler alan öğrenciler alan çalışmalarında pratik yaparlar.
Eğitiminizin sonraki yıllarında alanla alakalı fazlaca bilgi edindikten sonra tercihinize göre laboratuvarda daha az zaman geçirebilir ya da tamamıyla laboratuvara konsantre olarak laboratuvarda çalışmaya devam edebilirsiniz. Eğitiminizin sonuna doğru genelde sizden bir bitirme projesi yapmanız istenir. Bazı üniversitelerde bu proje grup çalışmasıyla yapılırken bazılarında önceden onaylanmış projelerden birini seçerek bireysel olarak yaparsınız.
Eğitiminiz ilerledikçe zamanınızın çoğunu laboratuvar çalışmalarında geçirebilir ya da kişisel araştırma yapabilirsiniz. Biyoloji kariyerinize başlamak için iyi bir pratik olur.
Genelde biyoloji lisans bölümleri 3 ile 4 yıl sürer (ülkeye göre değişir.). Bazı üniversiteler eğitiminizin bir yılını yurtdışında yapmanızı ya da bir işte çalışarak tecrübe kazanmanızı ister. Bazı lisans bölümleri öğrencilerine lisans derecesi yerine yüksek lisans derecesi vermek için eğitim programlarında fazladan bir yıl daha olabilir. Biyolojide hangi alana odaklanmak isterseniz isteyin, karmaşık ve hızla gelişen bir alanda yoğun bir program içinde kendinizi kaybetmeye hazır olmalısınız.
BİYOLOJİ KONULARI
Biyoloji okumayı düşünenler için ilerde özelleşebilecekleri sayısız alan mevcuttur. Biyolojik bilimlerde bir kariyere başlamak için gerekli olan uzmanlık düzeyine ulaşmak için akademik kariyerinizin herhangi bir yerinde, eğitiminize başlamadan önce, eğitiminizin ilk yılında ya da mezun olduktan sonra çalışma konunuz olacak bir alan seçmeniz gerekir. Seçebileceğiniz bazı temel biyoloji alanları şunlardır:
Hayvan Biyolojisi
Zooloji olarak da bilinen hayvan biyolojisi, hayvanlarla alakalı biyolojik prensipler ve problemler üzerine yoğunlaşan biyoloji dalıdır. İleriki eğitiminizde çalışma alanı olarak hayvan biyolojisinin sadece bir alanını seçebileceğiniz gibi iki ayrı alana da çalışmalarınızı bölebilirsiniz. Bu kapsamdaki alanlardan biri deniz ve tatlı su biyolojisi olabilir. Bu alanlar sucul ortamları ve su kültürü yönetimini de kapsayan sucul organizmaların biyolojisini öğrenmeye dayalıdır.
Moleküler Biyoloji
Canlı sistemlerin moleküler tabanlı incelendiği bir alandır. Moleküler biyoloji, mümkün olan en temel düzeyde doğayı ve canlı organizmaları oluşturan birimler arasındaki ilişkiyi anlamaya çalışır. Moleküler biyolojinin popüler olan alanı DNA üzerine olan çalışmalardır. DNA’yı sekanslayarak veya mutasyona uğratarak oluşacak etkileri incelemeyi amaç edinir.
Bu alanda çalışmayı seçen kişiler çok hücreli organizmalardaki karmaşık biyolojik olguları keşfedecek, farklı doku ve hücrelerin davranışlarına ve organizasyonlarına bakacak ve organizmalarda bulunan moleküllerin fonksiyonlarını inceleyeceklerdir. Ayrıca bu alanı seçenler, hastalıkların ve modern tıbbın, moleküler işlevler ve işlev bozukluklarıyla nasıl bir ilişki içinde olduğunu öğreneceklerdir.
İnsan Biyolojisi
İnsan biyolojisi kapsamında yer alan fizyoloji, biyokimya ve hücre biyolojisi gibi birçok alan vardır. Anatomi biliminde, insan vücudunu oluşturan kısımlar ve bir canlı organizma olarak insan vücudunun nasıl çalıştığı üzerine çalışmalar yapacaksınız.
İnsan biyolojisi dahilinde çalışılan nörobiyoloji (Sinir Biyolojisi)’de sinir sistemi üzerine yoğunlaşılır. Genellikle beyine odaklanılır. Nörolojik ve psikolojik rahatsızlıklar üzerine tedaviler geliştirilmesi amaçlanır. İnsan bedeninin en az anlaşılmış ve en karmaşık olan yapısı üzerine bilgi edinmek ilke edinilir.
Ayrıca genetik denen alanda; genler, proteinler ve metabolizma gibi canlılığın temel yapı taşları ve bunların işleyişleri arasındaki ilişki incelenir. Canlıların kalıtımsal özellikleri üzerine çalışır.
Evrimsel Biyoloji
Yaşamın bugünkü halini nasıl aldığı inceleyen biyoloji dalıdır. Evrimsel biyoloji, hücresel boyuttaki çalışmalardan tüm ekosisteme kadar uzanır. Bu alanın temel ilkeleri uzun zamandır biliniyor olsa da keşifler ve teoriler için hala birçok alan yeni bilim insanlarını beklemektedir.
Hesaplamalı Biyoloji
Ulusan Sağlık Enstitüleri (ABD sağlık departmanında bir ajans) hesaplamalı biyolojiyi şöyle tanımlıyor: “Veri analizi ve teorik metotların, matematiksel modelleme ve hesaplamalı simülasyon tekniklerinin; biyolojik, davranışsal ve sosyal sistemlerin çalışmaları üzerinde gelişmesi ve uygulanmasıdır.”
Bu alan son yıllarda önemi giderek artan bir alan haline geldi. Biyolojik verilerin depolanması, kurtarılması, düzenlenmesi, analiz edilmesi ve işe yarar biyolojik bilgi üretebilmek için bilgisayar yazılımları geliştiren; disiplinler arası bir dal olan biyoinformatiğe çok benzer şekilde bu alanda da çalışacak öğrencilerin matematik ve bilgisayar bilimlerinde iyi olmaları gerekir.
BİYOLOJİDE KARİYER
Bir biyoloji mezunu olarak elde edeceğiniz kariyer seçenekleri büyük ölçüde kazandığınız niteliklerin seviyesine bağlı olacak. Lisans eğitiminde aldığın temel beceriler birçok endüstride yeterli olabilirken, en çok çalışılmak istenilen biyoloji kariyer alanlarının çoğu, daha yüksek düzeyde akademik çalışma gerektirir.
Biyoloji mezunlarının çalışma seçenekleri sadece bilim ve sağlık sektörleriyle sınırlı değildir. Başka seçenekler de mevcuttur. Seçmeyi düşünebileceğiniz bazı alanlar aşağıda listelenmiştir.
Biyolojide araştırma kariyeri
Çok az konu, araştırma kariyerine akademi içinde ya da özel bir araştırma grubu veya şirketinde oldukça iyi katkı sağlar. Bir biyoloji öğrencisi olarak detaylı analitik becerileriniz, organizasyon becerileriniz ve ayrıntılara dikkat ile birleşmiş müthiş bir bilimsel anlayış geliştirmiş olacaksınız. Tüm bu özellikler sizi araştırmacı bilim insanı veya biyolog olmak için; endüstride, sağlık alanında ya da eğitimde laboratuvar teknisyeni olmak için çok uygun hale getirecek.
Bir araştırmacı olarak kendinizi yeni bir ilacı, aşıyı ya da bir tedaviyi geliştirirken; biyoyakıtların yiyecek arzı üzerine etkisini araştırırken, bitkilerin ve hayvanların birbirlerine bağımlılığını araştırırken, tükettiğimiz gıdaların güvenilirliğini sağlarken, gezegenimizin biyoçeşitliliğini korurken, iklim değişikliğinin etkilerinin tahmin ederken ya da bambaşka bir şey yaparken bulabilirsiniz.
Bilim iletişimi kariyeri
Mükemmel iletişim becerileriyle ve bilimsel kavramları başka insanlara aktarma yetenekleriyle biyoloji mezunları; basın sözcüsü, gazeteci, sunucu, öğretmen ve politika kampanyacısı gibi çok çeşitli alanlar içinde kendilerine uygun bir iş bulabilirler.
Bilim iletişiminde kariyer yapmak isteyenler, bilimsel çalışmalar üzerine farkındalığı arttırmaya yardımcı olmak için hükümet ajanslarında ve kâr amacı gütmeyen kurumlarda çalışabilirler. Bu alanlarda etkinler düzenleyerek, pazar kampanyaları hazırlayarak veya eğitim şemaları kullanarak çalışma yapabilirler. Yazma yeteneğiniz ve bilimsel arka planınızı birleştirerek bilimsel yayın yapan çeşitli gazete ve dergilerde yazarlık da yapabilirsiniz.
Bilim iletişimindeki bazı alanlar lisansüstü nitelikler gerektirse de yazarlık için ek eğitim almak ya da eğitim sektörüne girecekler için eğitim verme sertifikası almak yararlı olabilir.
Sağlık alanında kariyer
En az 4 yıllık lisansüstü eğitim gerektirse de biyoloji mezunları sağlık alanına da geçiş yapabilirler. Diş hekimliği, veterinerlik bilimleri, sağlık bilimleri, hemşirelik gibi alanlarda çalışılabilineceği gibi fizyoterapi, konuşma terapisi ve diyet danışmanlığı gibi yardımcı sağlık hizmetlerinde de kariyer yapılabilir. Biyoloji mezunları ayrıca pratisyen hekim ya da uzman danışman olmak için eğitim almayı seçebilirler.
Devlete bağlı resmi alanlarda kariyer
Biyoloji mezunları için devlet bünyesinde yapabilecekleri kariyer seçenekleri de mevcuttur. Bu alanda çalışmak isteyenlerin özelleşmiş bilimsel bilgileri olması gerekir. Biyoloji mezunlarının yapabilecekleri resmi kariyer alanlarına; özel amaçlı bilimsel ya da teknik özelliklerin anlaşılmasına yardımcı olan patent alanı örnek verilebilir. Biyoloji mezunları, hükümete ve diğer mercilere tavsiye vermek için politika geliştirme ve danışmanlık hizmetlerinde çalışabilir veya polisiyeye ya da endüstriye bilimsel destek hizmeti sunmak için adli bilim insanı sıfatıyla da çalışmak isteyebilirler.
Diğer kariyer alanları
Genel olarak biyoloji bölümlerinden mezun olanlar kendi donanımlarının ve becerilerinin hem bilimsel hem de bilimsel olmayan alanlarda geniş bir fırsat yelpazesi sağlayacağını göreceklerdir. Bilim dahilinde; tarım, biyoteknoloji, ekoloji, genetik, nörobiyoloji, bahçecilik, yiyecek bilimleri, deniz biyolojisi, koruma, çevre ve doğal yaşam belgeseli projeleri gibi endüstriler biyoloji mezunlarını işe almak isterler. Bilim alanında ilerlemek istemeyenler kendi becerilerini muhasebe, finans, pazarlama, yönetim ve satış sektörleri gibi alanlara uygulamanın yollarını arayabilirler.
Biyolojik ilkeler
Homeostaz
Canlıların sabit bir iç çevreyi sürdürdüğü homeostaz kavramı ilk olarak 19. yüzyılda Fransız fizyolog tarafından ortaya atılmıştır.Claude Bernard , “oldukları gibi çeşitlilik gösteren tüm yaşamsal mekanizmaların tek bir amacı vardır: yaşam koşullarını sabit tutmak”.
Başlangıçta Bernard tarafından tasarlandığı gibi, homeostaz tek bir organizmanın hayatta kalma mücadelesine uygulanıyordu. Konsept daha sonra hücreden tüm biyosfere kadar herhangi bir biyolojik sistemi, canlıların yaşadığı Dünya’nın tüm alanlarını kapsayacak şekilde genişletildi.
Birlik
Birlik nedir? Tüm canlı organizmalar, benzersiz olmalarına bakılmaksızın, ortak bazı biyolojik, kimyasal ve fiziksel özelliklere sahiptir. Örneğin tümü, olarak bilinen temel birimlerden oluşur.Bakteriler ve insanlar gibi farklı organizmalarda bile analiz edildiğinde kayda değer benzerlikler sergileyen hücreler ve aynı kimyasal maddeler.
Ayrıca biyoloji, herhangi bir organizmanın eylemi, hücrelerinin etkileşim biçimi tarafından belirlendiğinden ve tüm hücreler hemen hemen aynı şekilde etkileşime girdiğinden, tüm organizmaların temel işleyişi de benzerdir.
Evrim
Onun teorisindedaha sonra ayrıntılı olarak tartışılacak olan doğal seçilim ,Charles Darwin , “en uygun olanın hayatta kalması ” organik evrimin (canlıların zamanla değişmesi) temeliydi. Evrimin kendisi, farklılıklarına yol açmış olsa da, tüm canlılarda ortak olan biyolojik bir olgudur.
Evrim teorisini destekleyen kanıtlar, önceliklefosil kayıtları , karşılaştırmalı yapı ve işlev çalışmalarından, embriyolojik gelişim çalışmalarından ve DNA ve RNA (ribonükleik asit) çalışmalarından.
Çeşitlilik
Çeşitllik Nedir? Tüm canlılarda bulunan temel biyolojik, kimyasal ve fiziksel benzerliklere rağmen, yalnızca türler arasında değil, her doğal popülasyonda da bir yaşam çeşitliliği vardır.
Biyoloji çeşitlilik olgusu uzun bir çalışma geçmişine sahiptir, çünkü doğada var olan pek çok varyasyon gözle görülebilir durumdadır. Organizmaların tarih öncesi çağlarda değiştiği ve yeni varyasyonların sürekli evrimleştiği gerçeği, laboratuvardaki üreme deneylerinin yanı sıra paleontolojik kayıtlarla da doğrulanabilir.
Darwin’in varyasyonların var olduğunu varsaymasından çok sonra, biyologlar bunların genetik materyaldeki (DNA) bir değişiklikten kaynaklandığını keşfettiler.
Kadir Ziya DURMUŞ