Dejavu en garip duyumlardan bir tanesidir. Bir anı daha önce yaşamışsınız hissine verilen isimdir Dejavu. Yeni bir durumda ya da yeni bir ortamda olmanıza rağmen yoğun bir aşinalık hissi oluşmaktadır. Bu duygunun oluşmasında belirli bir sebepten ötürü geçmişten bir an yaşanıyormuş hissi meydana çıkmaktadır.
Bilim insanlarından How Stuff Works’a göre Dejavu en çok 15 ile 25 yaşları arasındaki insanlarda ortaya çıkmaktadır. Bu durum nüfusun yaklaşık olarak %70’inde gerçekleşmektedir. Dejavu hissinin ne olduğunu anlamak deneyimlemeden oldukça zordur.
Bu his unutulmaya başlayan bir rüyayı hatırlamaya çalışmak gibidir. Deja vu çok kısa süren bir duygu durumu olduğu için üzerinde çalışmak oldukça zordur. Dejavu ’nun ortaya çıkışıyla ilgili zamanla birkaç teori ortaya kondu.
2006 yılında Leeds Bellek Grubu’nda çalışan bilim insanları, beynin tanıma sürecinin bir kısmını tetikleyebilmek için hipnoz kullanarak bir laboratuvarda bu hissi yaratabilmenin bir yolunu keşfetti.
Yapılan deney tanıdık bir şeyi tanıladığında beyinde iki temel sürecin gerçekleştiği teorisinden hareket ediyordu.
Beyin bu alanı tanıdık olarak tanımlıyor
Öncelikle beyin daha önce bir sahneyi gözlemleyip gözlemlemediğini belirlemek için anıları araştırıyor ve eğer bir eşleşme ortaya çıkarsa beyin bu alanı tanıdık olarak tanımlıyor. Dejavu’da sürecin ikinci kısmı kazara tetikleniyor.
Araştırmacılar 24 ortak sözcüğe bakmaları için 18 gönüllüyle bir test yaptı. Sonra bu gönüllüler hipnotize edildiler ve kırmızı bir çerçeve içerisinde bir kelime ile sunulduğunda tanıdık hissedecekleri beyinlerine kodlandı.
Yeşil çerçevede olan kelimeler ise sözcüğün orijinal 24 kelimelik listede olduğunu düşünmelerini sağlayacaktı. Hipnozdan çıkarılan deneklere orijinal listede olmayan bazı kelimeler de dahil olmak kaydıyla farklı renk karelerinde bir dizi kelime verildi.
Dejavu hissi
Gruptaki 10 kişi kırmızı renkli çerçevelerde yeni kelimeler gördüğünde kendilerine özgü bir his hissettiğini ve 5 tanesi de Dejavu hissinin oluştuğunu söyledi.
Yıllar içerisinde psikologlar tarafından Dejavu hakkında birkaç farklı açıklama yapıldı. Beynin uzun ve kısa devreleri arasında bir çeşit arızanın yaşanabileceği, yani yeni bilgilerin doğrudan uzun süreli belleğe kısayol oluşturabileceği kaydedildi.
Bu durum beynin bilgiyi depolayabilmek için normal olarak kullandığı mekanizmalar üzerinden atlanması sonucunda geçmişten bir şeyler yaşandığı hissinin oluşması durumudur.
Bazı psikologlar ise insana aşinalık hissi veren beyin bölgesi sinüs korteksi ile ilgili bir durumun yaşanıyor olabileceğini kaydediyor.