Türkiye’de bulunan 2.600 yıllık bir yazıt, bilim insanları tarafından sonunda çözüldü. Aslan ve sfenks (insan başlı aslan) figürleriyle süslenmiş bu antik yazıt, “Tanrıların Annesi” olarak bilinen Frigya tanrıçası Materan’dan bahsediyor. Yazıtın çözümlenmesiyle Anadolu’nun köklü tarihine ışık tutuldu.
Yazıt, halk arasında “Arslan Kaya” ya da “Aslan Kaya” olarak bilinen bir anıtın üzerine kazınmış. “Aslan Kayası” anlamına gelen bu eser, Frigya uygarlığına ait. (Aslankaya Tapınağı, Afyonkarahisar’ın İhsaniye ilçesine bağlı Döğer Kasabası’na yaklaşık 4 kilometre mesafede, Emre Gölü’nün yakınlarında yer alır. Yüksek bir kaya kütlesinin güney yüzeyi dik bir şekilde düzeltilerek inşa edilen bu anıt, üçgen çatılı bir tapınak cephesi şeklinde tasarlanmıştır.)
M.Ö. 1200 ile 600 yılları arasında Anadolu’da hüküm süren Frigyalılar(Frigler), tanrıça Materan’a büyük bir saygı duyuyorlardı. Onlar için Materan, “sadece anne” anlamına gelen bir şekilde anılıyordu. Daha sonra Antik Yunanlılar ona “Tanrıların Annesi” derken, Romalılar ise onu “Magna Mater” yani “Büyük Anne” olarak adlandırdı.
Yazıtın metni, Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nden antik tarih uzmanı Prof. Mark Munn tarafından çözüldü. Prof. Munn, bu keşfiyle tanrıça Materan’ın adını içeren bir metni yeniden gün yüzüne çıkarmayı başardı. Çalışmasının detayları, 24 Ekim 2024 tarihinde Kadmos adlı bilimsel bir dergide yayımlandı.
Yazıtı Okumak Neden Bu Kadar Zordu?
Yıllar boyunca kötü hava koşulları ve define avcılarının tahribatına uğrayan yazıt, üzerinde çalışmayı oldukça zorlaştırmıştı. Yazıtın okunamayan kısımları, uzun süredir bilim dünyasında tartışma konusuydu. Prof. Munn, bu zor görevi başarmak için detaylı fotoğraflar çekti ve yazıtın önceki kayıtlarını yeniden inceledi. Özellikle ışığın en uygun olduğu 25 Nisan 2024 sabahı çekilen fotoğraflar, çözümleme sürecinde kritik bir rol oynadı.
Yazıtın tarihi M.Ö. 6. yüzyılın ilk yarısına kadar uzanıyor. Yazıtın sadece Materan’ın adını değil, aynı zamanda tanrıçanın bir tasvirini de içerdiği belirtiliyor. Uzmanlara göre, bu metin Materan’ın kim olduğunu ve bu yazıtın kim tarafından yaptırıldığını açıklayan daha uzun bir metnin parçası olabilir.
Akademik Tartışmalar Hâlâ Sürüyor
Fransa’daki İleri Çalışmalar Okulu’ndan bir araştırmacı olan Rostyslav Oreshko, bu yazıt üzerinde yıllardır çalışan bir isim. Oreshko, Prof. Munn’un çalışmasının yeni bir yorum getirmediğini ancak önceki okumalara önemli bir doğrulama sağladığını belirtti. Yazıtın üzerindeki “Materan” isminin 19. yüzyılda da tespit edildiğini söyleyen Oreshko, Munn’un bu yorumu daha da netleştirdiğini ifade etti.
Bu yazıtın çözümlenmesi, sadece Materan’ın Frigyalılar için önemini değil, aynı zamanda Anadolu’nun kadim dini ve kültürel geçmişini de bir kez daha gözler önüne seriyor. Anadolu’nun bu tür keşiflerle dolu derin tarihi, yeni nesillere ilham kaynağı olmaya devam ediyor.
