Astronomlar, ilk kez üçlü bir kara delik sistemi keşfetti. Samanyolu Galaksisi’nde, Dünya’dan yaklaşık 8.000 ışık yılı uzaklıktaki V404 Cygni isimli sistemde bulunan kara delik, bir yıldızı hızla yutarken, sisteme bağlı üçüncü bir yıldız da güvenli bir mesafeden bu ikiliyi izliyor. Bu keşif, kara deliklerin oluşum süreçlerine dair bilinenleri sorgulatan yeni bir yaklaşım sunuyor. Bu keşif, kara deliklerin nasıl oluştuğuna dair bilim dünyasına yepyeni sorular getiriyor.
Üçlü Kara Delik Nedir?
V404 Cygni, yaklaşık 8,000 ışık yılı uzaklıkta, Samanyolu Galaksisi’nde yer alıyor. Bu sistem, kara delik ile ona bağlı yakın yıldızın bir arada bulunduğu, “X-ışını çift yıldız” sistemi olarak biliniyor. Ancak, son araştırmalar sayesinde sistemin daha önce fark edilmeyen, daha uzak bir yörüngede dolanan üçüncü bir yıldız içerdiği anlaşıldı. Bu üçlü sistem, MIT’den Kevin Burdge liderliğindeki bilim insanları tarafından keşfedildi.
Burdge’a göre bu keşif, kara deliklerin oluşum süreçleri hakkında daha önce düşünülmeyen bir senaryoyu gündeme getiriyor. Kara deliklerin çoğu, yıldızların süpernova patlamasıyla ölümü sırasında oluşurken, V404 Cygni’nin “direkt çöküş” adı verilen daha sakin bir süreçle oluşmuş olabileceği düşünülüyor.
Üçlü Kara Delik Sistemi Nasıl Çalışıyor?
V404 Cygni, kara deliğin çevresinde dönen yakın bir yıldıza ve onun çok daha uzağında dönen başka bir yıldıza sahip. Kara delikler genellikle süpernova patlamalarıyla, yani dev yıldızların şiddetli ölümüyle oluşur. Ancak V404 Cygni, daha sakin bir doğum süreci olan “doğrudan çöküş” ile oluşmuş olabilir. Bu durum, patlamalar sırasında genellikle çevresine enerji saçan kara deliklerin tersine, bu kara deliğin çevresindeki üçüncü yıldızı rahatsız etmeden sisteme bağlı kalmasını sağlamış gibi görünüyor. Eğer şiddetli bir süpernova patlaması yaşansaydı, üçüncü yıldızın sistemden koparak uzaklaşması beklenirdi.
MIT’den Kevin Burdge ve ekibinin yaptığı araştırmalar, bu üçlü kara delik sisteminin nasıl korunabildiğine dair önemli ipuçları sunuyor. Burdge, “Bu keşif, kara deliklerin evrimine dair çok şey öğretiyor ve bu yapının bir istisna mı olduğunu yoksa başka üçlü sistemlerin de var olabileceğini sorgulamamıza neden oluyor,” dedi.
Üç Yıldızın Farklı Yörüngeleri
Sistemde kara deliğe en yakın yıldız, kara deliğin çevresinde sadece 6.5 günde bir tur atıyor. Buna karşın, sistemin üçüncü yıldızı kara delikten öylesine uzak ki, bir tam turunu tamamlaması yaklaşık 70.000 yıl sürüyor. Bu kadar uzak bir yörüngeye sahip üçüncü yıldız, sisteme yalnızca zayıf bir kütle çekimi ile bağlı. Burdge, bu zayıf bağın varlığına işaret ederek, “Bu tür zayıf bir çekim, kara deliğin oluşumu sırasında şiddetli bir enerji patlaması yaşanmadığını gösteriyor,” şeklinde açıklamada bulundu.
Bu üçlü sistem, aslında bir kazara keşfedildi. Burdge, V404 Cygni’nin görüntülerini incelerken, sistemde üçüncü bir yıldız fark etti. Devamında, bu yıldızın kara delikle uyumlu hareket ettiğini ve sisteme bağlı olduğunu doğruladı. Burdge, “Bu keşif, bazı kara deliklerin oluşumu sırasında ‘doğum sarsıntısı’ yaşanmadığını gösteriyor,” diyerek keşfin önemine dikkat çekti.
Sistemin Yaşı: 4 Milyar Yıl
Sistemdeki üçüncü yıldız, araştırma ekibinin sistemin yaşını belirlemesine de yardımcı oldu. Dış yörüngede dönen bu yıldız, “kırmızı dev” evresine geçiş yapmaya başlıyor. Bu geçiş, yıldızın ana yaşam evresinden çıkıp çok daha geniş bir yapıya dönüştüğü bir süreç olarak biliniyor. Burdge, bu dönüşüm sayesinde yıldızın ve dolayısıyla tüm sistemin yaşını yaklaşık 4 milyar yıl olarak belirlediklerini açıkladı: “V404 Cygni’nin yaşını ilk kez öğreniyoruz. Bu sistem, doğrudan çöküş yoluyla yaklaşık 4 milyar yıl önce oluşmuş olabilir.”
Gelecek Araştırmalar: Kara Delik Üçlüleri
Bilim insanları, bu eşsiz kara delik üçlüsünü incelemeye devam edecek. Özellikle dış yörüngedeki yıldızın yörüngesinin eliptik mi yoksa dairesel mi olduğu gibi detaylar henüz belirsiz. Burdge ve ekibi, bu soruya yanıt bulmak için Avrupa’nın Çok Büyük Teleskobu (VLT) üzerindeki GRAVITY cihazını kullanarak yeni gözlemler yapmayı planlıyor. Burdge, bu araştırmayı genişleterek evrende başka üçlü kara delik sistemleri olup olmadığını bulmayı hedeflediklerini belirtti.
Bu keşif, kara deliklerin doğum ve evrim süreçlerine dair yeni bir bakış açısı sunarak, gelecekte bu konuda daha fazla bilgi edinilmesine kapı aralıyor.