Sindirim sistemi; sindirim kanalı, karaciğer, pankreas ve safra kesesinden oluşur. Sindirim kanalı, ağızdan anüse kadar uzun ve kıvrılmalar yapan içi boşluklu organlar zinciridir.
Sindirim kanalını oluşturan bu içi boş organlar; ağız, yutak, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüstür. Karaciğer, pankreas ve safra kesesi sindirim sisteminin içi boş olmayan organlarıdır.
İnce bağırsak üç bölüme ayrılır. Onikiparmak bağırsağı (Duodenum) ilk kısmı, boş bağırsak (ejunum) orta kısmı ve kıvrık bağırsak (Ileum) ise son kısmı oluşturur. Kalın bağırsak; apandis, kör bağırsak, kolon ve rektumdan oluşur.
Apandis kör bağırsağa bağlı bulunan parmak şeklinde bir kesedir. Kör bağırsak kalın bağırsağın ilk kısmıdır. Kolon kör bağırsaktan hemen sonra gelir. Rektum ise kalın bağırsağın son kısmıdır.
Sindirim yolundaki bağırsak florası veya mikrobiyom adı verilen bakteriler sindirime yardımcı olur. Sinir ve dolaşım sistemi de sindirime yardımcı yapılardandır. Sinirler, hormonlar, bakteriler, kan ve sindirim sistemi organları birlikte çalışarak her gün vücudunuza aldığınız sıvıları ve yiyecekleri sindirir.
Sindirim Sistemi Niçin Önemlidir?
Vücudunuzun düzgün çalışabilmesi ve sağlıklı kalabilmesi için yiyecek ve içeceklerden alınan besin maddelerine ihtiyacı vardır. Bu besin maddeleri; proteinler, karbonhidratlar, vitaminler, mineraller ve sudur. Sindirim sistemi besin maddelerini vücudunun emebilmesi, enerji, büyüme ve hücre onarımı için kullanabilmesi için küçük parçalara ayırır.
Proteinler aminoasitlere ayrılır.
Yağlar yağ asitlerine ve gliserole ayrılır.
Karbonhidratlar basit şekerlere ayrılır.
Sindirim Sisteminiz Nasıl Çalışır?
Sindirim sisteminin her bir parçası vücudunuzun alınan yiyecekleri ve sıvıyı sindirim kanalından geçirmesine, daha küçük parçalara ayırmasına veya her ikisini birden gerçekleştirmesine yardımcı olur. Yiyecekler yeterince küçük parçalara ayrıldıktan sonra, vücudunuz besinleri emebilir ve ihtiyaç duydukları yere taşıyabilir. Kalın bağırsağınız suyu emer ve sindirimin atık ürünlerini dışkı haline getirir. Sinirler ve hormonlar sindirim sürecini kontrol etmeye yardımcı olur.
Sindirim Sistemi Organları
Ağız
Ağız , sindirim sisteminin başlangıcıdır. Aslında, bir ısırık bile almadan önce sindirim başlar. Makarnayı ya da ılık ekmeği görüp kokladıkça tükürük bezleriniz harekete geçer. Yemeye başladıktan sonra, yemeğinizi daha kolay sindirilen parçalara çiğnersiniz.
Tükürüğünüz yiyecekle karışır ve onu vücudunuzun emebileceği ve kullanabileceği bir forma ayırmaya başlar. Yutkunduğunuzda diliniz yiyeceği boğazınıza ve yemek borunuza geçirir.
Yemek Borusu
Boğazınızda soluk borusunun (nefes borusu) yakınında bulunan yemek borusu , yuttuğunuzda ağzınızdan yiyecek alır. Epiglot, boğulmanızı önlemek için yutarken nefes borunuzun üzerine katlanan küçük bir kanatçıktır (yemek nefes borunuza girdiğinde). Yemek borusu içinde peristalsis adı verilen bir dizi kas kasılmaları midenize yiyecek iletir.
Karın
Mide , mide enzimleriyle karıştırılırken yiyecekleri tutan içi boş bir organ veya “kap” dır. Bu enzimler, yiyecekleri kullanılabilir bir forma ayırma sürecini sürdürür. Midenizin astarındaki hücreler, parçalanma sürecinden sorumlu olan güçlü bir asit ve güçlü enzimler salgılar. Mide içeriği yeterince işlendiğinde ince bağırsağa salınır.
İnce bağırsak
Üç bölümden oluşan – duodenum, jejunum ve ileum – ince bağırsak , pankreas ve karaciğerden safra tarafından salınan enzimleri kullanarak yiyecekleri parçalayan 6 metre uzunluğunda kaslı bir tüptür. Peristalsis de bu organda çalışır, yiyecekleri hareket ettirir ve pankreas ve karaciğerden gelen sindirim suları ile karıştırır.
Duodenum, ince bağırsağın ilk bölümüdür. Sürekli parçalanma sürecinden büyük ölçüde sorumludur. Bağırsaktaki jejunum ve ileum, esas olarak besinlerin kan dolaşımına emiliminden sorumludur.
İnce bağırsağın içeriği yarı katı halde başlar ve organdan geçtikten sonra sıvı halde biter. Su, safra, enzimler ve mukus kıvamın değişmesine katkıda bulunur. Besinler emildikten ve artık gıda kalıntısı sıvısı ince bağırsaktan geçtikten sonra kalın bağırsağa (kolon) geçer.
Pankreas
Pankreas , protein, yağ ve karbonhidratları parçalayan on iki parmak bağırsağına sindirim enzimleri salgılar . Pankreas ayrıca insülini doğrudan kan dolaşımına geçirerek yapar. İnsülin, vücudunuzdaki şekeri metabolize eden başlıca hormondur.
Karaciğer
Karaciğerin birçok işlevi vardır , ancak sindirim sistemindeki asıl işi ince bağırsaktan emilen besinleri işlemek. Karaciğerden ince bağırsağa salgılanan safra da yağın ve bazı vitaminlerin sindirilmesinde önemli rol oynar.
Karaciğer vücudunuzun kimyasal “fabrikasıdır”. Bağırsak tarafından emilen hammaddeleri alır ve vücudunuzun çalışması için ihtiyaç duyduğu tüm çeşitli kimyasalları yapar.
Karaciğer ayrıca potansiyel olarak zararlı kimyasalları detoksifiye eder. Vücudunuz için toksik olabilecek birçok ilacı parçalar ve salgılar.
Safra kesesi
Safra kesesi karaciğerden gelen safrayı depolar ve konsantre eder ve daha sonra yağları emmeye ve sindirmeye yardımcı olmak için ince bağırsaktaki duodenuma bırakır.
Rektum
Rektum, kolonu anüse bağlayan düz, 8 inçlik bir odadır. Rektumun görevi, kolondan dışkı almak, boşaltılacak (dışkı) dışkı olduğunu bildirmek ve tahliye gerçekleşene kadar dışkıyı tutmaktır. Rektuma herhangi bir şey (gaz veya dışkı) girdiğinde, sensörler beyne bir mesaj gönderir. Beyin daha sonra rektal içeriğin serbest bırakılıp bırakılmayacağına karar verir.
Anüs
Anüs, sindirim sisteminin son kısmıdır. Pelvik taban kasları ve iki anal sfinkterden (iç ve dış) oluşan 2 inç uzunluğunda bir kanaldır. Üst anüsün astarı rektal içeriği tespit edebilir. İçeriğin sıvı, gaz veya katı olup olmadığını bilmenizi sağlar.
Anüs, dışkı kontrolüne izin vermede önemli olan sfinkter kasları ile çevrilidir. Pelvik taban kası, rektum ve anüs arasında, olması gerekmediğinde dışkının çıkmasını engelleyen bir açı oluşturur. Dışkı rektuma girdiği durumlar dışında, iç sfinkter her zaman gergindir. Bu, uyurken veya başka bir şekilde dışkının varlığından habersiz olduğumuzda bizi karada tutar ( istemeden kaka yapmamızı engeller).
Sindirim Sistemi Süreci
Organ ——-Hareket
- Ağız: Çiğneme
- Yutak: Peristalsi
- Mide: Mide üst kası besinin girmesi için gevşer ve alt mide kası giren besini mide özsuyu ile karıştırır.
- İnce bağırsak: Peristalsi
- Pankreas: Boş
- Karaciğer: Boş
- Kalın bağırsak: Peristalsi
Yiyecekler Sindirim Kanalınızda Nasıl Hareket Ediyor?
Besinler sindirim kanalında persitalsi adı verilen bir hareket sayesinde ilerler. Sindirim kanalının boşluklu organlarının iç yüzeyi, iç duvarlarının hareket etmesini sağlayan bir kas katmanına sahiptir. Bu hareket katı ve sıvı besinleri sindirim kanalın boyunca iter ve her organ dâhilinde birbirine karıştırır. Alınan besinin önündeki kas gevşeyerek onun ilerlemesini sağlarken ardındaki kas kasılır ve besini ileri yönde sıkıştırır.
Sindirim süreci gıdayı ağzına koyduğun zaman başlar.
Ağız: Yemek yediğiniz zaman besinler sindirim kanalında ilerlemeye başlar. Yuttuğunuzda, diliniz bu besinleri yutağınıza iter. Küçük dil denen küçük doku parçası nefes borusunun üzerini örterek boğulmayı engeller ve besin yutağa geçer.
Yemek Borusu: Yutkunma sırasında, bu süreç otomatik olarak gerçekleşir. Beyniniz yemek borusu kaslarını uyarır ve peristalsi başlar.
Alt Özofagus Sfinkteri: Besin yemek borusunun sonuna ulaştığında alt özofagus sfinkteri adı verilen halka şeklindeki kas gevşer, besinlerin midenize geçmesine izin verir. Bu büzücü kas midenizdekilerin yemek borusuna kaçmasını önlemek için genellikle kapalıdır.
Mide: Gıdalar midenize girdiğinde, mide kasları katı ve sıvı gıdaları mide öz suyu ile karıştırır. Mide, içindekileri (Kimus) ince bağırsağına boşaltır.
İnce Bağırsak: İnce bağırsak kasları, alınan gıdaları pankreasdan, karaciğerden ve bağırsaktan gelen mide öz suyu ile karıştırır ve karışımı kanalda ileri iter. İnce bağırsak iç duvarları, suyu ve sindirilmiş besinleri kan dolaşımına katar. Peristalsi devam ederken, sindirim sürecinin atık gıdaları kalın bağırsağa geçer.
Kalın Bağırsak: Sindirim sisteminin atık ürünlerini, sindirilmemiş besinleri, sıvıları ve sindirim kanal iç yüzey astarının ölü hücrelerini içerir. Kalın bağırsak suyu emerek sulu atık ürünü dışkı haline getirir. Peristalsi dışkının anüse ulaşmasına yardımcı olur.
Anüs: Kalın bağırsağınızın son kısmıdır. Dışkı, bağırsak hareketiyle atılana kadar depolanır.
Sindirim Sisteminiz Besinleri Vücudunuzun Kullanabileceği Kadar Küçük Parçalara Nasıl Ayırır?
Besin sindirim kanalında ilerlerken, sindirim organlarınız bu besini şunları kullanarak daha küçük parçalara ayırır:
- Çiğneme, sıkıştırma ve karıştırma gibi hareketler
- Mide asidi, safra ve enzimleri içeren mide özsuyu
Ağız: Sindirim süreci besinleri çiğnediğinde ağzınızda başlar. Tükürük bezleriniz bir sindirici sıvı olan salyayı salgılar böylelikle besinlerin ıslatılarak yemek borunuzdan midenize kolayca geçişi sağlanır. Tükürük ayrıca besindeki nişastayı sindiren enzimlere de sahiptir.
Yemek Borusu: Peristalsi, yiyecek yutulduğunda besini yemek borunuzdan aşağı midenize doğru iter.
Mide: Midenizdeki astar bezler mide asidini ve besinleri parçalayan enzimleri üretir. Mide kaslarınız yiyeceği bu mide öz suyu ile karıştırır.
Pankreas: Pankreas; karbonhidratları, yağları ve proteinleri yıkan enzimleri olan pankreas öz suyunu üretir. Pankreas, pankreas öz suyunu kanal adı verilen küçük geçitler aracılığı ile ince bağırsağa iletir.
Karaciğer: Karaciğeriniz safra adı verilen yağların sindirimine ve vitaminlerin emilimine yardımcı olan bir sıvı salgılar. Safra kanalları, safrayı depolamak için karaciğerinizden safra kesenize veya kullanılmak üzere ince bağırsağınıza taşır.
İnce Bağırsak: İnce bağırsak sıvısı safra ve pankreas öz suyu ile karışarak proteinlerin, karbonhidratların ve yağların sindirimini tamamlar. İnce bağırsağınızda bulunan bakteriler bazı karbonhidratların sindirimi için gerekli olan enzimleri sağlarlar. İnce bağırsağınız sindirime yardımcı olacak suyu kan dolaşımınızdan sindirim kanalınıza taşır ve suyun diğer besinlerle birlikte emilimini gerçekleştirir.
Kalın Bağırsak: Kalın bağırsağınızda daha fazla su sindirim kanalından kan dolaşımına katılır. Kalın bağırsağınızdaki bakteriler kalan besinlerin yıkımını ve K vitamini sentezini yapar. Hala emilim için büyük olan atık besinler dışkı haline gelir.
Sindirilmiş Yiyeceğe Ne Olur?
İnce bağırsak gıdadaki besinlerin birçoğunu emer ve dolaşım sisteminiz onları vücudunuzun diğer bölümlerine depolama veya kullanım amacıyla taşır. Özel hücreler emilen besinlerin ince bağırsak astarından kan dolaşımına geçmesine yardımcı olur. Kanınız basit şekerleri, aminoasitleri, gliserolü, bazı vitaminleri ve tuzu karaciğere taşır. Karaciğeriniz bunları depolar, işler ve ihtiyaç halinde vücudunun diğer bölgelerine gönderir.
Vücudunuzdaki enfeksiyonlarla savaşan beyaz kan hücrelerini içeren, akkan adı verilen bir sıvı taşıyan ve bir damar ağından oluşan lenf sistemi yağların ve vitaminlerin emilimini sağlar. Vücudunuz enerji, büyüme ve hücre onarımı için gerekli maddelerin üretimini yapmak için şekerleri, aminoasitleri ve gliserolü kullanır.
Vücudunuz Sindirim Sürecini Nasıl Kontrol Eder?
Hormonlarınız ve sinir sisteminiz sindirim sürecini kontrol etmek için birlikte çalışırlar. Sinyaller sindirim kanalında iletilir. Sindirim kanalınız ve beyniniz arasında karşılıklı iletişim vardır.
Hormonlar
Midenizi ve ince bağırsağınızı astarlayan hücreler sindirim sisteminizi denetleyen hormonları üretir ve salgılar. Bu hormonlar vücudunuza sindirim sıvılarını ne zaman üretmesi gerektiğini bildirir ve beyninize açlık ve tokluk hissi uyandıran sinyaller gönderir. Pankreasınız da sindirim için önemli hormonlar üretir.
Sinirler
Merkezi sinir sisteminizi sindirim sistemine bağlayan ve bazı sindirim fonksiyonlarını kontrol eden sinirlere sahipsiniz. Örneğin, bir yiyecek gördüğünde veya kokusunu aldığında beyniniz tükürük bezlerini uyararak ağzınızdaki tükürük salgısını arttırır ve sizi sindirime hazırlamış olur. Ayrıca, sinirleri sindirim kanalı duvarının içinde olan bir enterik sinir sistemine de sahipsiniz.
Enterik Sinir Sistemi (ENS) besin sindirim kanalının duvarına temas ettiğinde, sindirim sıvısı üretimi ve besinlerin hareketi üzerinde hızlandırıcı ve yavaşlatıcı etkiye sahip olan birçok yabancı madde salgılar. Bu sinirler, bağırsak kaslarının hareketini kontrol edici sinyaller göndererek yiyeceklerin bağırsaklarınızdan itilmesini sağlayan kasılma hareketini başlatır.
Klinik Deneyler
Uluslararası Diabet, Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü (NIDDK) ve Ulusal Sağlık Enstitülerinin(NIH) diğer birimleri birçok hastalık ve durumla ilgili araştırmaları yönetir ve destekler.
İlginizi Çekebilir
Sağlıklı Yaşam Alışkanlıklarını Sağlamak Ve Enerji Seviyenizi Yükseltmek İçin 5 Basit Kural