Mezopotamya… Siz Değerli okuyucularımız için hazırladığımız iki nehir arasındaki destansı topraklar. Mezopotamya nedir, Mezopotamya neresidir, kültürleri, medeniyetleri, şehirleri, tarihi hakkında detaylı bilgileri ele alacağız. Keyifli okumalar.
Mezopotamya, Irak, Doğu Suriye, Türkiye ‘nin güneydoğusu, Batı İran ve Kuveyt bölgelerini kapsayabilecek kadar geniş bir alanı ifade eder. “Mezopotamya” kelimesi, bazen “iki nehir arasındaki toprak” olarak çevrilen eski bir Yunanca isimdir. Bu iki nehir Türkiye’nin doğusundan Basra Körfezi ‘ne akan Fırat ve Dicle ‘dir.
Dünyanın en eski şehirlerinden bazıları, dünyanın en eski yazı sistemi ile birlikte, Mezopotamya ‘da inşa edildi. Bu alanın vatandaşları astronomi, matematik ve mimaride birçok önemli keşif ve gelişmeye katkıda bulundu. Sümerler, Asurlular ve Babiller de dahil olmak üzere binlerce yıl boyunca Mezopotamya’da birçok kültür ve İmparatorluk gelişti.
Mezopotamya Şehirleri
Arkeolojik çalışmalar, Uruk, Eridu ve Hamoukar gibi çok sayıda ilkel kentin Mezopotamya ‘da geliştiğini göstermiştir. Columbia Üniversitesi ‘nde antik yakın doğu sanat ve arkeoloji profesörü Zainab Bahrani “Mezopotamya: Eski Sanat ve Mimarlık” (Thames & Hudson, 2017) kitabında şunları yazmıştır:
Eski bir Babil efsanesi, güney Irak’ta bulunan bir yer olan Eridu’nun dünyanın en eski şehri olduğunu ve tanrılar tarafından yaratıldığını iddia etmektedir.
Çevirideki mitin bir bölümü “Bir şehir yapılmadı, yaşayan bir yaratık yerleştirilmedi. Bütün topraklar denizdi… O zaman Eridu yapıldı”, diyor.
Eski Babiller Eridu ‘nun gezegendeki ilk şehir olduğuna inanırken, modern arkeologlar o kadar emin değiller. Bahrani ‘nin notlarına göre alan 20. yüzyılın ortalarında kazılmıştır; arkeologlar, ilk eserlerin ve yapıların yaklaşık 7.300 yıl öncesine ait olduğunu belirttiler.
Buna ek olarak, Mezopotamya dışındaki Çatalhöyük (Türkiye’de yer almaktadır) ve Jericho (Batı Şeria ‘da yer almaktadır) gibi diğer yerler de daha önce, yaklaşık 9.500 yıl öncesine dayanmaktadır.
İlginizi çekebilir: Muhtemelen Daha Önce Duymadığınız 10 Eski Uygarlık
Çivi Yazısının Ortaya Çıktığı yer
Mezopotamya, birçok akademisyenin 5.200 yıl öncesine dayanan dünyanın en eski yazı sistemi olduğuna inandığı bir yazı sistemi meydana getirdi. Kil tabletler üzerine yazılan bu yazı sistemine, günümüz akademisyenleri tarafından genellikle “çivi yazısı” denir.
Bu tabletlerdeki karalamalar genellikle kama şeklinde görünür ve Sümerce, Asurca ve Babilce gibi zaman içinde değişen bir dizi farklı dili kodlar.
Mezopotamya halkı çok çeşitli konular hakkında yazılar yazmıştır. Bunlar, “Gılgamış Destanı” gibi edebiyat eserlerinin yanı sıra din, ticaret, bilim, hukuk ve hatta eski bilmeceleri kaydeden bazı metinleri de içerir.
Çivi yazısı, üzerinde semboller bulunan ve bazen üzerinde görüntüleri olan bir kil topuna sarılmış sembollerden evrilmiş olabilir. Kil topları içindeki sembollerin ne anlama geldiğini deşifre etmek devam eden bir araştırmanın konusudur.
İlginizi çekebilir: Gizemli Bir Şekilde Ortadan Kaybolan 10 Uygarlık
Mezopotamya Bilimi ve Matematiği
Mezopotamya’da birçok bilimsel ve matematiksel keşif yapılmıştır. Örneğin, trigonometrinin en eski kanıtı 3.700 yıllık bir Babil tabletinden geliyor. Son araştırmalar, eski Babillilerin ilkel bir matematik formu keşfettiklerini ve Jüpiter’in hareketini izlemek için kullandıklarını da ortaya koydu. Mezopotamya halkının yaptığı matematiksel ve astronomik keşifler, günümüzde hala kullanılan takvim ve zaman ölçme sistemlerinin geliştirilmesine olanak tanımıştır.
Mezopotamya Yapıları
Mezopotamya halkı aynı zamanda mimarlık, mühendislik ve inşaat konularında da uzmandı. Yağmuru olmayan alanlarda yiyeceklerin yetiştirilmesine olanak tanıyan, mahsullerini sulamak için karmaşık ve sürekli değişen bir kanal ve set sistemi oluşturdular.
Bir diğer etkileyici Mezopotamya mimari başarısı, zigguratların (bölgenin şehirlerinin çoğunun silüetlerine hakim olan ayrıntılı, piramit benzeri kuleler). Bahrani’nin yazdığına göre “Mimari açıdan bakıldığında, bir ziggurata tırmanma deneyimi için, törensel bir şekilde yukarı doğru tırmanmak, belirli yerlerde durmak ve dönmek, dini tören için izlenmesi gereken yollardır.”
Tanrı Marduk’a adanmış ve yaklaşık 2.500 yıl önce Babil kralı II.Nebuchadnezzar tarafından inşa edilen bir ziggurat, Babil Kulesi’nin İncil hikayesine ilham vermiş olabilir.
İlginizi çekebilir: 12.000 Yıllık Dünyanın İlk Tapınağı Göbeklitepe, Bilinmeyen Bir Kültür Tarafından İnşa Edildi
“Her yerde [bütün] ülkeleri ve Marduk tarafından sevilen tüm dünya halkı üzerinde [tek olarak] öne çıkmış olan her hükümdarı harekete geçirdim”(II. Nebuchadnezzar adına yazılmış bir kitabe.)
Babil şehir merkezine giriş sağlayan sekiz kapıdan biri olan İştar Kapısı, günümüz akademisyenleri tarafından mimari bir şaheser olarak kabul ediliyor.
Bir başka etkileyici mimari başarı, birkaç eski yazar tarafından “dünya harikası” olarak adlandırılan Babil ‘in Asma Bahçeleridir. Yunan filozofu Strabo (MÖ 63 – MS 24 yıllarında yaşamış) bahçelerde tonozlu kemerler ve merdivenler arasında büyüyen ağaçlar ve bitkiler bulunduğunu yazmıştır.
Strabo ‘nun yazdığına göre suyun bahçeye girmesini sağlayan bir pompa sistemi vardı. Ancak, arkeologlar bahçelerin kalıntılarını bulamadılar ve gerçekten var olup olmadıkları konusunda bir tartışma var.
İlginizi çekebilir: Hindistan’da Daha Önce Bilinmeyen Bir Uygarlığın Kanıtları Bulundu
En Etkileyici mezopotamya medeniyetleri
Mezopotamya ‘da tarih boyunca birçok farklı halk, kültür, medeniyet ve imparatorluk gelişti. Meşhur örnekler arasında, ortak bir dil ve benzer eserler kullanan ve çivi yazısı kullanan ilk kişiler olan Sümerler yer almaktadır. MÖ dördüncü ve üçüncü binyıl boyunca Mezopotamya’da geliştiler, ancak nadiren siyasi olarak birleştiler.
Bir diğer ünlü Mezopotamya halkı Asurlulardır.
Bu topluluk, Asur, Nineveh ve Nimrud dahil olmak üzere birçok ünlü şehir inşa etti. Günümüzde Asur halkı hala Irak ve Suriye’de yaşıyor. Ancak son savaşlar birçok Asurlu ‘nun öldürülmesine veya evlerinden kaçmaya zorlanmasına neden oldu.
Terörist grup IŞİD (Daeş olarak da bilinir) birçok Asur bölgesini yağmaladı ve yok etti. Babilliler Mezopotamya’da gelişen diğer meşhur halktır.
Yaklaşık 2.500 yıl önce zirvelerinde, Basra Körfezi ‘nden Mısır sınırına uzanan bir imparatorluğu kontrol ettiler. Babil bilginleri matematik ve astronomi alanında büyük keşifler yapmakla tanınıyorlar.
Bunlar da ilginizi çekebilir:
Eski Tabletler Kayıp Mezopotamya Kraliyet Şehri’nin Yerleşimini Gösteriyor
Sümerlere Ait İlk Yazılı Bilmece Ortaya Çıktı. İşte O Bilmece!
70 yıllık bir çabanın sonunda Tarihçiler 1500 yıllık tableti çözmeyi başardı.
Asurluların, günümüz bilim insanlarına yardım eli uzatabileceklerine inanır mıydınız?
Çeviri: Ayhan Mete GÜNAY