Yusufçuk böceği, Yusufçuklar ya da halk dilinde helikopter böceği özellikleri hakkında birçok detay barındıran muhteşem bir yazı.
Biri sizden sevdiğiniz tüm böcekleri listelemenizi isterse, önce bu kadar saçma bir soru sorulduğu için derin bir nefes alırsınız ve muhtemelen aynı nefeste dürüst bir cevap veriyor olursunuz.
Çünkü bir entomolog olmadığınız sürece, cevap her zaman aynıdır: kelebekler, yusufçuklar ve uğur böcekleri; güzel, zararsız ve uyurken cildinizin altına yuva yapma olasılığı çok düşük olanlar. Ancak bir yusufçuğa üç metre uzunluğa ulaşma şansı verin.
O yusufçuk böceği aniden o kadar da zararsız görünmemeye başlayacak. Aslına bakarsınız, eğer tarih öncesi Meganeuralar (Meganeura, günümüz yusufçuklarına benzeyen ve bunlarla ilişkili olan karbonifer döneminden nesli tükenmiş bir böcek cinsidir.) ya da dev yusufçuklar hala buralarda olsaydı, insanlar yerine gezegeni onlar yönetiyor olabilirlerdi. Bunun nedeni yusufçukların böcek dünyasının en acımasız katillerinden olmalarıdır. İşte bunu destekleyen birkaç gerçek:
Yusufçuk Hakkında Gerçek Bilgiler
10. Mükemmel Öldürme
Gerçek: Mükemmel Bir Öldürme İçin Hızı Hesaplıyorlar.
Havada bir nesneyi yakalama dinamikleri şaşırtıcı derecede karmaşıktır. Öyle ki genellikle martılar veya insanlar gibi karmaşık sinir sistemleri olan hayvanlar havada bir nesneyi yakalayabilir.
Kendi hızıyla hareket eden şeyin önünü kesmek için, gelecekte nerede olacağını tahmin edebilmelisiniz. Araştırmacılar 1999’da yusufçuklar üzerinde çalışmaya başladığında, avlarını “takip etmek” yani yakalayana kadar havada peşinden gitmek yerine yolunu kestiklerini gözlemlediler.
Başka bir deyişle, yusufçuklar avlarının gitmekte oldukları yerde bulunarak öldürmeyi kesinleştirir. Bu, yusufçukların av sırasında üç şeyi hesapladığını gösterir: Avlarının uzaklığı, hareket ettiği yön ve uçma hızı. Milisaniyeler içinde, yusufçuk yaklaşma açısını hesaplar ve bir korku filmi canavarı gibi, talihsiz sinek onun pençelerine doğru habersiz bir şekilde uçarken o çoktan orada avını bekliyordur.
9. Yusufçuklarda İleri Düzeyde Görme Yetisi
Gerçek: Gözleri İnanılmaz Bir Şekilde Gelişmiştir.
Böceklerin çoğu çok yüzeyli gözlere sahiptir. Örneğin, ev sinekleri, onlara çevrelerinin panoramik manzarasını veren yaklaşık 6,000 göz yüzeyine sahiptir. Gözlerinin bal peteklerine benzemesinin nedeni de budur. Ancak, yusufçuklar gözlerindeki 30.000 ayrı yüzeyle sinekleri ve diğer tüm böcekleri saf dışı bırakırlar. Her yüzey diğer bir deyişle omatidia kendi görüntüsünü yaratır ve yusufçukların beyninde, bu binlerce görüntüyü bir fotoğrafa oturtmak için sekiz çift inen görsel nöron bulunur.
İşler daha da şaşırtıcı bir hal alıyor: Yusufçuklar, insan standartlarına göre süper güç sayılabilecek görsel duyulara sahiptir.
İnsan gözlerinde üç opsin (ışığı algılayan proteinler) vardır. Bu opsinler bize kırmızı, yeşil ve mavi renk paletlerini verir (her opsin için bir tane). Yusufçukların gözleri dört veya beş opsine sahip olabiliyor ve bu opsinler, yusufçukların UV ışını ve ışık polarizasyon düzlemi (polarize güneş gözlükleriyle elde ettiğiniz etki) beraberinde olmak üzere normal renk spektrumunu algılayabilmelerini sağlar.
Bunun, herhangi bir su kütlesi üzerindeki güneş parlamasını yönlendirmelerine ve azaltmalarına yardımcı olduğuna inanılıyor. Bu gözlerin faydaları bu kadarla da kalmıyor.
8. Çok Yönlü Görüntüleme
Gerçek: Yusufçuklar Her Yönü Görebiliyorlar.
Bir yusufçuğun kocaman soğanlı gözleri bir astronotun kaskı gibi başının çevresine dolanarak 360 derecelik bir çevre görüşü sunuyor. Yusufçuk böceği araştırmacısı Dr. R. M. Olberg, “Size doğru uçarken sizi görebilirler ve uzaklara uçarken de sizi görebilirler”diyor.
Açıkçası, bu, avcılardan kaçmak için değerli bir özelliktir. Yukarıdaki videoda (4), bir yusufçuğun, kurbağanın arkasına ve altına (çoğu böcek için kör noktadır) doğru olan saldırılarından kurtulmasını görüyoruz.
Yusufçuklar kendi avlarını yakaladıklarında ise bu fırsatı kullanarak arkadan ve alttan saldırırlar. Ancak yusufçuklar kör noktalara sahip değildir, ve zor yakalanmalarıyla meşhurdurlar.
Yusufçukların gözleri hakkında bir gerçek daha verecek olursak; avlandıklarında, yusufçukların bileşik gözleri, görsel alanını “ayırmasını” sağlar. Avlarını gözlerinin önünden ayırmadan önlerine çıkan herhangi bir şeye de odaklanabilirler.
İşte size insan dünyasından bir karşılaştırma: Aracınız ön camına kareler çizin ve bir av belirleyin. Avınız bir keçi diyelim. Aracını öyle bir konuma getirin ki keçi sadece bir karenin içinde kalsın. Şimdi keçiyi aynı kare içinde görmeye devam ederek ona doğru sürün.
Aranızdaki fark kapandıkça keçi daha da büyür, ancak keçi ne kadar çok hareket ederse etsin sizin ona bakışınızın açısı değişmeyecektir. Ve sonunda %100 ihtimalle keçiye çarparsınız.(Lütfen denemeyiniz. Bu sadece bir örnek)
7. Verim
Gerçek: Yusufçuklar Verimli Hayvanlardır.
Yusufçuklar yaptıkları işte gerçekten verimliler çünkü avlarını yakalama konusunda yüzde 95’e yakın bir orana sahipler. Karşılaştırma için doğanın en vahşi avcılarından biri olan köpekbalıklarını kullanabiliriz, öyle ki onlar bile avlarının sadece yarısını yakalayabiliyorlar. Arazinin köpekbalıkları olan aslanlar pençelerine avlarının dörtte birini alabildikleri için şanslılar.
Aslanlar bile avlarının önünü kesmeyi hesaplamaz; kovalar ve avlarının hareketine göre savanda zikzaklar çizerler.
Yusufçuklar ceylan yiyebilecek kadar büyük olsaydı, aslanlar verimli olamadıkları nedeniyle nesillerinin tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalırlardı. Bir yusufçuk, gözüne bir av kestirdiğinde, neredeyse her zaman sonu yemekle biter. Bu da 6. özelliğe yardımcı olur.
6. Sürüler
Gerçek: Bir sürünün içinde avlarını ayırabilirler.
Gözleri hakkındaki şaşırtıcı gerçekler daha bitmedi. Aslına bakarsanız iş Dr. S.D. Wiederman’ın Emerald yusufçuklarının avlarını seçme yollarını araştırırken keşfettikleriyle gitgide daha da çılgınlaşmaya başladı.
Yusufçukların avlanma şeklini merak eden Dr. Wiederman ve ekibi bir yusufçuğun görsel işlem nöronunun içine bir nano-elektrot yerleştirdi. Daha sonra “eylemin öznesini” önünde iki hareket eden nesnenin bulunduğu bir TV monitörünün önüne yerleştirdiler. Basit sinir sistemlerinde, çoklu nesneler yavaş yavaş gözden kaybolma eğilimindedir; böcek, çoklu görev için dikkatini toplayamaz.
Ancak yusufçuklar, dikkatlerini istedikleri nesneler arasında değiştirme kabiliyetine sahiptir. Gözlemlenen yusufçuk ilk önce bir nesneye odaklandı, sonra dikkatini ikinci nesneye verdi, sonra tekrar ilkini izlemeye geri döndü.
Bunları yaparken nerede olduklarının izini bir an bile kaybetmedi. Bu seçici dikkat süresi, bir sürünün içinde tek bir avı hedef alabilmesini sağlıyor ve yusufçuk hem o avın üzerine odaklanıp hem de sürünün geri kalanını olası bir tehlikeye karşı takip edebiliyor.
5. Yusufçuk ve İştah
Gerçek: Sürekli yemek yerler.
Yusufçukların avlanmaya çok iyi adapte olmaları onlar için çok iyi bir şey, çünkü iştahları acayip açıktır.
Yusufçukların uçuş mekanizmalarını incelemek için yüksek hızlı kameralar kullanan bir Harvard araştırmacısı olan StaceyCombes, çalıştıkları bir yusufçuğun peş peşe otuz sineği yediği ve daha fazlası olsa onları da yiyebileceğini belirtiyor.
Yusufçukların yırtıcı yaşam tarzıyla doğru orantılı olarak yedikleri de çeşitlidir. Genellikle kolay avlar olan küçük sinekleri veya sivrisinekleri avlarlar ancak yakalayabilirlerse kelebekleri de yiyebilirler. Onlar için gerektiğinde küçük yusufçuklar da güzel bir öğün olabilir.
4. Kanat Hareketleri
Gerçek: Kanatlarını Birbirlerinden Bağımsız Olarak Yönetebilirler.
Yusufçukların en ayırt edici özelliklerinden biri de kanatlarının çalışma şeklidir. Dört tane kanatları vardır ve bunlar birbirlerinden bağımsız olarak hareket eder. Bu bağımsız hareket özelliği yusufçukların havada adeta bir helikopter gibi manevra yapabilmesini sağlar; havada asılı kalabilir, ileri, geriye ve yana doğru uçabilir ve gerektiğinde anında yön değiştirebilirler. Hatta yusufçuklar gerektiğinde baş aşağı bile uçabilirler.
Kız böcekleri hariç (aynı alt türden), yusufçuklar kanatları üzerinde bu kadar kontrol sahibi olan tek böceklerdir. Hassas ancak güçlü olan bu kanatların her biri, ayrı bir kas grubuyla göğüs kafesine bağlıdır.
Yukarıdaki video, bir yusufçuğun kanatlarının meyve sineğini pusuya düşürdüğü andaki düzensiz hareketini mükemmel bir şekilde göstermektedir.
Her kanatta minik kaymalar ve ayarlamalar yaparak yusufçuk, doğrudan gelen bir sineğin yoluna kendisini muhteşem bir şekilde yerleştirebilir. Ve avını bir kez yakalarsa asla merhamet göstermez, çünkü…
3. Yusufçuklar ve Öldürücü Kavrayış
Gerçek: Avlarını Öldürmek İçin Eziyorlar.
Yusufçuklar bilimsel bir düzen olan Kız Böcekleri ’ne yani Odonata ’ya aittir. Yunanca’da, bu “dişli olanlar” anlamına gelir ve bu isim yusufçuklar için çok uygundur çünkü yusufçuklar avlarını güçlü tırtıklı çeneleri yardımıyla bir hamur gibi ezerler. Yusufçukların gerçek dişleri yoktur, ancak keskin uçlu diş benzeri tırtıklı çeneye sahip son derece büyük, güçlü çeneleri vardır.
Normalde yusufçukları bir tehlike olarak düşünmeyiz; öyle ki, çoğu küçük yusufçuklar bir insanın derisini delebilecek kadar güçlü değildir (ama daha büyükleri yapabilir ve gerekirse yaparlar) Ancak küçük bir sinek için, bu çeneler anında ölüm anlamına gelir.
Yusufçuklar avlarının önüne geçtiklerinde iki şey yaparlar: İlk olarak, ön bacaklarıyla avı sıkıştırarak kaçmasını engeller, ikinci olarak, tırtıklı çeneleri ava kenetlenir ve sineğin kanatlarını parçalayarak onu hareket edemez hale getirirler. Sonrasında ise avlarını kaybetme olasılığı olmadan onları oturup yemekte özgürdürler.
Yusufçuk çeneleri kafalarının tamamı kadar geniş açılarak mantık çerçevesi içinde hemen hemen her şeyi yemelerini sağlar ve genellikle yiyeceklerini karaya inmeye bile zahmet etmeden havada yerler.
Ölüme yakın deneyimler bile iştahlarını açmaya devam eder; yukarıdaki videoda bir kızböceğinin sadece yeterince yaklaştığında örümceği yiyebilmek için örümcek ağına takıldığını görüyoruz. Bazı yaratıkların da böyle bir yaşama isteği var işte.
2. T∈cavüz
Gerçek: T∈cavüzcülerdir.
Çoğu hayvan türü, çiftleşmeden önce bir çeşit kurban rutini gerçekleştirirler; ancak yusufçuklar ona zaman ayıramazlar çünkü yenmesi gereken yiyecekler onları bekliyor. Bu yüzden karşılaştıkları ilk dişiyle zorla çiftleşirler. Kelimenin tam anlamıyla ‘zorla’. Erkek olan, dişinin doğru tür olduğundan emin olmak için önce uçuş modellerine göre bir dişi tespit eder.
Sonra arkadan yaklaşır, ön kollarıyla dişinin boynunu sıkar, hatta bazen onu bastırmak için vahşice ısırır ve vücuduna spermi doğru yere göndermeye başlamasını bildirir. Öyle ki, erkek yusufçuklar, her ne kadar p∈nisleri daha yukarda olsa da spermlerini, vücutlarının alt kısımlarındaki bir bölmede muhafaza ederler.
Bu yüzden erkek yusufçuk pozisyonu yakaladığında sperm transferine başlar. Tabii ki bunu öylesine yapmaz. Dişi yusufçuklar genellikle birden fazla partnerle eşleşir ve Brazilya Gezgin Örümceklerinin ereksiyona neden olan zehiri dışında en garip evrim özelliğine göre, yusufçuklar p∈nislerinde yalnızca ondan bir önceki erkeğin spermini dişiden çıkarma görevini yapan bir çengel taşırlar. Tüm bu engelleri yolundan kaldırdıktan sonra yusufçuklar çiftleşebilecek ve tüm bunlar ikisi havadayken yaşanıyor olacak.
Bazı durumlarda erkek yusufçuk dişisini yumurtalar döllenene kadar başka erkeklerin tecavüz saldırılarından korumaya devam eder. Bunu yapmaktaki amacı baba olma olasılığını arttırmak istemesidir.
1. Yusufçukların Yavruları Bile Avlanır
Gerçek: Bebekleri Bile Avlanır.
Yarı ergin yusufçuk böcekleri, öldürme söz konusu olduğunda erişkinlerden daha soğuk kanlıdır. Birçok böcek gibi, yusufçuklar da hayata larva döneminden başlar. Yusufçuk larvaları, veya yarı ergin yusufçuklar, su altında yaşarlar ve küçük torpidolar gibi rektumlarından su fırlatarak suya girerler. Bazı yusufçuklar, yetişkin olarak görece kısa altı ya da yedi ay geçirmeden önce, beş yıla kadar böyle yaşarlar.
Suda geçen yaşamları boyunca, suda onlarla yaşayan küçük böcekleri ve diğer larvaları, özellikle de sivrisinek larvalarını avlarlar. Fakat birçok türde beslenme düzeni burada bitmiyor; bazı yarı ergin yusufçuklar, güçlü çeneleri ve erişkin hayatlarında da kullanacakları kararlılıklarıyla kurbağa yavrularını ve lepistesleri bile yiyebilirler.
Bonus Bilgi: Yusufçuklar İnsanları Isırır mı, Sokar mı?
Helikopter böceği sokması veya ısırması insanlar için çok olası bir durum değildir.
Yusufçuklar saldırgan bir böcek değildir, ancak kendilerini tehdit altında hissettiklerinde kendilerini savunmak için ısırabilirler. Isırık tehlikeli değildir ve çoğu durumda ısırıkları insan derisini geçmez.
Evde Yusufçuk Böceği Görünce Ne Yapmalıyız?
Evinizde gördüğünüz Yusufçuk böceğini öldürmek hiç doğru olmaz, çünkü zaten insana zarar vermez. Eğer bu böceği evinizde, garajınızda, apartmanınızda ve her nerde olursa olsun tahammül edemiyorsanız, onu öldürmek yerine yakalayıp bulunduğunuz yerden dışarıya çıkarmaya çalışın.
Yusufçuk Neyi Temsil Eder?
Yusufçuk sembolizmi değişim ve dönüşüm ile ilişkilidir. Bir yusufçuk, dönüşüm ve uyum sağlama bilgeliğini beraberinde taşır.
Yusufçuk kolye anlamı, aşk ve ölümsüzlüğü ifade eder.
Editör / Yazar: Meltem ARSLANER