Beyin sapı nerededir?
Omurilik beyne foramen magnum adı verilen açıklıktan girer. Bu civarda omurilik, beyin sapının en alt kısmı olan medulla oblongata ile birleşir. Nitekim Beyin sapı omurilik ile buluşmak için beyinden uzanan bir saptır ve beynin tabanının görülebileceği her hangi bir açıdan bakıldığında açıkça görülebilir. Beyin sapı 3 ana yapıdan oluşur: medulla oblongata (genellikle sadece medulla denilir), varol köprüsü ve orta beyin.
Beyin sapı nedir ve ne işe yarar?
Beyni sinir sisteminin geri kalanına bağlamaya ek olarak, beyin sapının bir çok gerekli fonksiyonu vardır. Basitleştirirsek, beyin sapının ana üç bölgesinin her biri ile alakalı bazı fonksiyonları tartışacağım. Bunu la birlikte beyin sapının düzeni çok karışık olduğu ve bunun sadece bir tanıtım olduğu not edilmelidir.
Medulla
Beyin sapının omuriliğe bağlandı yer olmasının yanında, medulla hayatta kalmamız için çok önemli olan Nükleus Traktus Solitarius denilen bir nükleus içerir. Nükleus traktus solitarius kalpten ve ana damarlardan kanın akışı ile ilgili bilginin yanında kandaki oksijen ve karbondioksit seviyesi ile ilgili bilgi alır.
Bu bilgi bedensel ihtiyaçlara bir uyumsuzluğu ortaya çıkarınca (örneğin kan basıncı çok düşük) bunları istenilen aralığa geri getirmek için nükleus traktus solitariusda başlatılan refleksif eylemler vardır.
Dolayısıyla Medulla hayatta kalmamız için gereklidir çünkü kardiyovasküler ve solunum sistemi gibi hayati sistemlerin doğru çalıştığından emin olur. Buna ek olarak, medulla kusma, yutma, öksürme ve hapşırma dahil olmak üzere bir çok refleksif eylemden sorumludur. Ayrıca bir kaç kraniyal sinir medulla seviyesinde beyin sapından çıkar.
Pons(Varoli Köprüsü)
Beyin sapına giderken yolumuzdaki bir diğer yapı ponstur. Ponsun gözden kaçması zordur; medullanın hemen üstündeki büyük, yuvarlak ve şişkin bir yapıdır. “pons” kelimesi Latincede köprü anlamına gelir, medulla ve orta beyni bağlayan yuvarlak bir köprüyü andırır.
Pons, beyinden medulla ve omuriliğe inen traktus lar için olduğu kadar beyne çıkan traktuslar için de önemli bir yoldur. Ayrıca, serebellar pedinküler(beyincik sapı) diye bilinen lif demetleri aracılığıyla beyincik ile bağlar önemli bağları meydana getirir.
Pons, kraniyal sinirler için bir çok çekirdeğe ev sahipliği yapar. Yüz ve kafa sinapsından ponsdaki bir çekirdeğe dokunma hissi, aci ve sıcaklık hakkında bilgi götüren sinirler. Göz hareketleri, çiğneme ve yüz ifadeleriyle ilgilenen motor komutlar da ponsda yer alır. Buna ek olarak, ponsdaki kraniyal sinir çekirdeği yutma, gözyaşı üretimi, duyma ve dengeyi sağlama dahil başka bir çok fonksiyona dahil olur.
Orta beyin
Beyinciğe doğru ilerledikçe beyin sapının son bölümüne ortabeyin denir. Orta beyin bazı anahtar çekirdeğin yanı sıra beyin ile beyincik arasında gidip gelen bir çok önemli traktusu barındırır. (Beyincik, yaklaşık olarak nöronların yüzde 50’sini içerir.)
Orta beynin arka üst parçası “çatı” anlamına gelen tektum olarak adlandırılır. Tektumun yüzeyi iki çiftleşmiş yapıyı andıran dört yumru ile çevrilidir: üst tomurcuk ve alt tomurcuk. Alt tomurcuk işitsel işlemlere dahil olurken üst tomurcuk göz hareketleri ve görsel işlemlere dahil olur.
Üst tomurcuğun hizasında ancak biraz daha ön tarafta substantia nigra denilen önemli başka bir çekirdek daha bulunur. Substantia nigra, tam olarak “siyah madde” anlamına gelen böyle adlandırılmıştır çünkü lekesiz bir parça doku üzerinde çok koyu gözükür.
Siyah madde dopamin nöronları açısından zengindir ve normal motor hareketleri için çok önemli olan çekirdek koleksiyonu olan bazal ganglionun bir parçası olarak görülür. Parkinson hastalığından muzdarip kişilerde, siyah maddede nörodejenerasyon meydana gelir ve bu dejenerasyon Parkinson’da gördüğümüz işlev bozukluğu hareketinin belirtisiyle ilişkilendirilir.
Beynimizin evrimsel olarak en eski bölümü olmasına rağmen, beyin sapı hala çok karmaşıktır ve burada ele alınmayan çok fazla rolü vardır. Beyin sapı bize, normalde insan olmakla ilişkilendirdiğimiz yüksek zekayı sağlamayla olabilir. Ancak yüksek zekayla ilişkilendirdiğimiz bölgeler arasındaki bütün bilgiyi taşır. Ve neredeyse onun kadar önemli (belki de daha önemli), bu bölgelerin kesintisiz devam etmesi için gerekli hayati fonksiyonları garanti eder.
Beyin Sapı Hastalıkları Nelerdir
Beyin sapı ve omurilik tutulumu ve laktat yükselmesi (genellikle LBSL olarak adlandırılır) ile lökoensefalopati, beyni ve omuriliği etkileyen ilerleyici bir hastalıktır. Lökoensefalopati, sinir uyarılarını ileten sinir hücresi lifleri ( aksonlar ) içeren beynin beyaz maddesindeki anormallikleri ifade eder .
Etkilenen bireylerin çoğu, çocukluk veya ergenlik döneminde hareket sorunları geliştirmeye başlar. Ancak bazı bireylerde bu sorunlar yetişkinliğe kadar gelişmez. LBSL’li kişilerde anormal kas sertliği (spastisite) ve hareketleri koordine etmede zorluk(ataksi) vardır. Ek olarak, etkilenen bireyler uzuvlarının pozisyonunu veya uzuvlarıyla titreşimleri algılama yeteneğini kaybeder. Bu hareket ve his sorunları kollardan çok bacakları etkiler ve yürümeyi zorlaştırır. Etkilenen bireylerin çoğu, yaşları değişse de, bazen daha genç yaşta tekerlekli sandalye yardımına ihtiyaç duyar.
Beyin sapı temel yaşam fonksiyonlarını kontrol ettiği için, beyin sapı ölümü yaşayan biri bilincini yeniden kazanamaz. Hayatta kalabilmeleri için yapay yaşam desteğine ihtiyaçları var. Bu duruma bazen beyin ölümü de denir.