Şeyma SÜRÜCÜ
Havai fişekler pudra, yapıştırıcı ve bazı kimyasalların karışımı olsa da her havai fişek aynı şekilde yapılmaz. Örneğin kırmızı ışıklı havai fişeğin malzemeleriyle mavi ışık elde edilemez. Hava fişek ışığının rengi yapısındaki metallere, nadir elementlere ve tuzlara göre değişir. Piroteknisyenler bu patlamaları yıldız olarak adlandırırlar. Renkli patlamalar için gerekli maddeler, yapıştırıcı, oksitleyici, yakıt ve renk verici elementlerdir. Tüm bunlar zaman ayarlı bir şekilde ateşlenirler ve patlama gerçekleşir. 4 Temmuz kutlamalarında da görev alan Kaliforniyalı teknisyen Mike Tockstein tüm gösterileri hazırlarken 10.000 kilogramlık malzeme kullanıldığını belirtmişti.
Peki bu renkleri hangi elementler sağlıyor?
Her ne kadar beyaz rengi akla getirse de aslında sarı rengi veren element sodyum. Yüksek sıcaklıklıkta ateşlenen sodyum sarı renk meydana getirir.
Kırmızı rengi meydana getiren elementse strontium. Bu elementi sarımsı bir rengi vardır ve yanınca kırmızı ışık yayar. Eski televizyonlarda X Ray ışınlarının yayınlamasını önlemek için kullanılıyordu.
Baryum tuzlarının patlamasıyla yeşil ışık oluşur, örneğin baryum nitrat yeşil renk yayar. Ancak bu tuz solunum yoluyla alındığında toksik etki yarattığı için kullanımı azaltılmaya çalışılıyor. Mavi ışıklı havai fişekse yapımı en zor olan. İçeriğinde bakır kullanıyor ve patlama sırasındaki sıcaklığı çok önemli çünkü yanlış sıcaklıkta mavi rengi oluşmuyor. Mavi renk yapımı bu işin nirvanası diyebiliriz.
Beyaz ışık için alüminyum veya magnezyum kullanılır. Bazı renkleri oluşturmak için belirli sıcaklıklara ulaşılması gerekebilir ancak farklı elementler de ekleyerek daha açık tonlara ulaşılabilir ya da farklı elementlerin karışımı ile farklı renkler elde edilebilir. Örneğin: bakır ve stronium karışımıyla mor renk açığa çıkar.
Parlak bir altın rengi oluşturmak içinse karbon kullanılıyor. Havai fişeklerde kullanılan yeni bir sistemle her katmanda farklı renk açığa çıkıyor ve buna hayaletleştirme deniliyor. Böylece renkler dans ediyor gibi görünebiliyor. Havai fişek kabukları aslen yapay kürelerdir. Patlamalardan sonra yanmış halde yere düşerler, bu sebeple atışlar normalde tenha bölgelerde yapılıyor. Aynı zamanda bu havai fişeklerin uzaktan daha güzel görünmesinin de sebeplerinden biri. [Alev Nedir?]
Editör / Yazar: Şeyma SÜRÜCÜ
Kaynak: https://www.sciencealert.com/here-s-a-simple-guide-to-the-genius-chemistry-behind-firework-colours
