Hayvanlar aleminde bazı türlerin erkek olmadan da üreyebildiğini biliyor muydunuz? Bu olağanüstü olaya partenogenez yani döllenmesiz üreme ve son zamanlarda daha sık görülmeye başlamıştır.
Bu yazıda, partenogenez yapan ilk timsahların nasıl keşfedildiğini ve bunun evrimsel anlamını okuyacaksınız.
“Bakire doğum” olarak da bilinen partenogenez vakaları son yıllarda artış göstermiş ve şimdi timsahlar da bunu ilk kez yapan türler listesine katılmıştır. Kuşların bu şekilde ürediği zaten biliniyorken, partenogenez artık arkozorlar olarak bilinen bir grup omurgalının ayırt edildiği düşünülürse araştırmacıların söylediğine göre dinozorlar ve pterozorlar da bunu yapabiliyordu.(Arkozorlar, kuşların ve timsahların yaşayan tek temsilcileri olduğu bir diapsid kladı.)
Dünyada ilk keşif, Kosta Rika’da Parque Reptilandia’da, dişi bir Amerikan timsahının halka açık bir sergide erkek timsah olmadan barındırıldığı yerde yapıldı. En az 16 yıl tecrit edilmiş olmasına rağmen 14 yumurta bıraktığında yedi tanesinin döllendiği görüldü. (Tecrit: ayrı bir yerde tutma, ayırma. Soyutlama)
Üç aylık kuluçka döneminden sonra yumurtalardan hiçbiri çıkmadığında, fetüslerin nasıl oluştuğu hakkında daha fazla bilgi edinmek için bir diseksiyon yapıldı. ParthenoGenius adlı bir python programı kullanarak, gelişmekte olan timsahların gerçekten de partenogenler olduğunu ve yalnızca annelerinden alınan genetik materyalden oluştuğunu doğrulayabildiler.
Gelişmekte olan timsahların hiçbirinin yumurtadan çıkmaması, eşeyli üremeden doğan hayvanların genetik çeşitliliğine sahip olmayan partenogenlerin şanssızlığını göstermez.
Başyazar Warren Booth, “Boğa yılanları ve pitonlarda partenogenlerin görünüşte sağlıklı doğduğunu görme eğilimindeyiz” dedi. “Çıngıraklı yılanlar, kobralar vb. gibi zehirli yılanlarda ve su yılanlarında ve jartiyer yılanlarında tam tersini görüyoruz. Çoğu partenogen ya ölü doğar ya da ciddi biçimde deforme olur.”
Booth, “Köpekbalıklarında ve kuşlarda da farklılıklar var,” diye devam etti. “Bazıları sağlıklı görünüyor, bazıları değil. Partenogenleri yetişkinliğe ulaştık ve üremelerini sağladık. Ancak çoğu aslında birkaç ay veya birkaç yıl sonra ölüyor. Temelde olan şey, partenogenlerin genomunun neredeyse tamamen homozigot olmasıdır. (Homozigot; gen çiftinin her birinin aynı olması.) Bu nedenle, esasen yüksek oranda kendi içinde yetiştirilmiştir ve bu da elbette sağlıklı bir yaşam için elverişli değildir.”
Uzun bir süre partenogenezin tecrit edilmiş hayvanlar tarafından yönlendirilen tutsak bir sendrom olduğu düşünüldü. Fakat Booth son yıllarda vahşi doğada bakır başlı ve pamuk ağızlı yılanlar gibi giderek daha fazla partenogen bulunduğunu açıkladı. O halde, “bakire doğumların” tutsak hayvanlarda daha kolay fark edilmesi daha olasıdır çünkü beklenmedik yumurtalar geldiğinde bunu fark edecek bakıcılar vardır.
Timsahların partenogenez yapan hayvanlar listesine ilk kez katılmasıyla birlikte, bu keşif, bu grupla ilişkili tarih öncesi hayvanların nasıl üremiş olabileceğine dair heyecan verici içgörüleri de beraberinde getiriyor. Görünüşe göre Jurassic Park, her şeyin suratlarında patlaması için o sinir bozucu kurbağa DNA’sına bile ihtiyaç duymamış olabilir.
“Artık arkozorlar olarak bilinen bir grup omurgalının en eski üyeleri timsahlar ve en yenileri kuşlardır. Booth, bunların arasında pterozorlar ve dinozorlar da var. “Artık bu özel partenogenez formunun hem timsahlarda hem de kuşlarda meydana geldiğini biliyoruz. Bu grubun evrimsel ataları olan sürüngenler ve kertenkelelerde de olur. Bu nedenle, hem pterozorların hem de dinozorların partenogenez yoluyla üreyebildikleri çok muhtemeldir.”
Booth ve meslektaşları, timsah üremesinin gizemlerini araştırmaya devam ediyor ve kim bilir bundan sonra hangi evrimsel sürprizlerle karşılaşacaklar.
Sonuç Olarak;
Partenogenez, hayvanlar aleminde nadir görülen ama ilgi çekici bir üreme şeklidir. Timsahların da bu şekilde üreyebildiği ortaya çıkmıştır. Bu keşif, arkozorlar olarak bilinen bir grup omurgalının ve onların tarih öncesi atalarının üreme biyolojisi hakkında yeni bilgiler sunmaktadır. Partenogenezin nasıl ve neden gerçekleştiğini anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Makalmizden memnun kaldıysanız bu ilginç makalemizi de okuyabilirsiniz: Bir Anakonda Erkek Teması Olmadan Kendi Kendini Yapay Şekilde Dölledi ve Doğum Yaptı
Çalışma Biology Letters‘da yayınlandı.
Çeviren: Can Dinlenç
