Yüzyıllar boyunca, bilim insanları Mars ‘taki yaşamın varlığı hakkında spekülasyonlar yapmışlardır. Ancak sadece son 15 yıl içinde yaşam arayışı ciddi anlamda başladı. Yapılan araştırma sürecinde Mars’ın atmosferinde Dünya’daki birçok yaşam formuyla (” biyosignatüre “) bağ kuranorganik molekül metan bulundu. O zamandan beri Mars’ın atmosferik metanını inceleme girişimleri çeşitli sonuçlar doğurdu. Bazen normal yoğunluğunun birkaç katı olan metan bulunurken bazen de hiç bulunamamıştır.
Bu gizemi cevaplamaya çalışan Aarhus Üniversitesi ‘nden disiplinler arası bir ekip geçtiğimiz günlerde metanın Mars atmosferinden kaldırılması için olası bir mekanizmayı araştırdıkları bir çalışma yaptı.
Mars’ta metan üretimi mevsimsel olarak değişiyor. Kış aylarında kuzey yarımkürede milyarda 0.24 (ppb) salınırken ve yaz boyunca yaklaşık milyarda 0.65(ppb) salınım gerçekleşiyor.
Aynı zamanda periyodik olarak ayrı bölgelerde gayzerler¹ olduğu keşfedildi. Keşif aracı 2014 Haziran ve Aralık ayında olmak üzere 2 kez bu metan gazı çıkışlarına çok yakından tanık oldu. Bu metanın yıllar içinde üretimi ve ortadan kalkması için çeşitli mekanizmalar önerilmiştir. Üretim açısından bunlar serpantinleşme (su, karbondioksit ve olivin kayası arasındaki etkileşimler) gibi biyolojik olmayan işlemlerle birlikte biyolojik bir işlem olan mikropların kullanılmasıyla elde edilebilmektedir.
(Gayzer: kesintili bir biçimde sıcak su ya da sıcak buhar fışkırtan, kükürt yayan kaynarca. )
En belirgin mekanizma, Güneş ‘ten gelen UV radyasyonunun metanın karbondioksit, formaldehit ve metanole parçalanmasına neden olduğu fotokimyasal bozulmadır. Ancak bu işlem atmosferde bulunan metanın nasıl kadar hızlı bir şekilde kaybolduğunu açıklayamaz ki bu işlemin en önemli kısmıdır.
Bilimsel dergi olan Icarus ’un son zamanlarda ortaya çıkan yazılarında Aarhus Üniversitesi Mars Simülasyon Laboratuvarı araştırma ekibinin “saltasyon (katı madde taneciklerinin sıçrayarak hareket etmesi)” un buna neden olabileceğini düşündüklerini belirtti.
Mars’ta Yaşam
Esasen rüzgâr gücüyle meydana gelen erozyon sebebiyle metanın; metil (CH3), metilen (CH2) ve karbin (CH) gibi bileşiklere iyonlaşarak dönüşebileceğini savunuyorlar. Bazalt ve plajiyoklaz (kayaçları oluşturan bir mineral) gibi Mars benzeri mineralleri kullanan ekip.
Bu katıların erozyon işlemleri sırasında oksitlenebildiğini ve gazların iyonize edilebileceğini fark etmiş. Böylece iyonlaştırılmış metanın mineral yüzeylerle reaksiyona girdiğini ve bağlandığını göstermiştir. Ayrıca plajiyoklazdaki (Mars ‘ın yüzey malzemesinde önemli bir bileşen) silikon atomlarının metandan türetilen metil grubunda mevcut olan karbon atomlarına bağlandıklarını da buldular.
Mars’ın Metan Gizemi ve Yaşamdaki Etkileri Hakkında Yeni Bir FikirlerBu sonuçlara dayanarak ekip bu mekanizmanın fotokimyasal işlemden çok daha etkili olduğu ve metanın Mars atmosferinden nasıl çıkarıldığını ve gözlemlenen zaman dilimlerinde toprağın içine nasıl bırakıldığını açıklayabilir. Ancak belki de en ilginç olanı bu bulguların Mars’taki yaşama dair yapılabilecek çıkarımlardır.
Metan üzerindeki etkilerine ek olarak bu araştırma aynı zamanda mineral araştırmalarının peroksit, süperoksit ve bakteriler gibi organizmalar için bile çok zehirli olan reaktif oksijen kimyasallarının oluşumuna yol açabileceğini göstermiştir.
Bu bileşiklerin varlığı Mars yüzeyinde veya yakınında yaşamın var olma ihtimalinin çok az olduğu anlamına gelmektedir. İleriye baktığımızda ekip, Mars ‘ta ortaya çıkmış ya da meteorlar tarafından biriktirilmiş daha karmaşık organik malzeme olan bağlı metan ile neler olup bittiğini incelemek için takip çalışmaları yürütmeyi planlıyor.
Bu araştırmaların sonuçları Mars ‘taki yaşam arayışı ile ilgili temel bir soruya – yani Mars ortamındaki organik malzemelerin nasıl muhafaza edildiğine- dair önemli bir soruna ışık tutacaktır.
Bunları da okuyabilirsiniz:
- Dünya dışı yaşam arayışımızdaki 11 gerçek
- Hollandalı biyologların buluşu, dünya dışındaki yaşamın keşfi konusunda umut oldu
- Yaşamın Başlangıcını Dünya’ya Siyanür Yağdıran Meteorlar Tetiklemiş Olabilir
Çeviri: Muhammed Ragıb ÇALIK
