Türkiye’nin ilk uçak fabrikası Kayseri’de yeniden açılıyor. TOMTAŞ: Türkiye’nin İlk Uçak Fabrikasının Dünü, Bugünü ve Yarını.
İşte, Kayseri’de Uçak ve Helikopter Parçaları Üretecek TOMTAŞ Havacılık ve Teknoloji AŞ’nin Tarihi Hikayesi.
Kayseri’de uçak ve helikopter parçaları üretecek olan TOMTAŞ Havacılık ve Teknoloji AŞ, Türkiye’nin ilk uçak fabrikası olma özelliğini taşıyor. Yaklaşık 205 milyon liralık bir yatırımla kurulan şirket, Türk havacılık sanayisine önemli katkılar sağlayacak. TOMTAŞ Havacılık ve Teknoloji AŞ, ASFAT, Erciyes Teknopark, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii ile TOMTAŞ Yatırım Ortaklığı’nın ortak girişimi olarak hayata geçirildi.
Şirketin üreteceği ürünler arasında uçak gövdesi, kanatları, kapıları, kumanda yüzeyleri, iniş takımları, pervaneler, helikopter rotorları ve motor parçaları bulunuyor. Şirketin yıllık 420 bin kilogram üretim kapasitesi olacak ve 10 milyon 207 bin 500 dolarlık makine ve teçhizat ithal edecek.
Şirket, “bölgesel-öncelikli yatırım” statüsünde olduğu için birçok teşvikten yararlanacak. Bunlar arasında faiz desteği, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, sigorta primi işveren hissesi 7 yıl, vergi indirimi yüzde 80, yatırım katkı oranı yüzde 40 gibi imkanlar var.
Şirketin faaliyete geçmesiyle birlikte 50 kişiye istihdam sağlanması planlanıyor. Şirket bünyesinde çalışacak personel için de işe alım süreçleri devam ediyor. CMM kalite kontrol uzmanı, CNC operatörü, üretim müdürü, cad-cam mühendisi ve kalite müdürü gibi pozisyonlar için başvurular alınıyor.
TOMTAŞ Havacılık ve Teknoloji AŞ’nin Tarihi
TOMTAŞ Havacılık ve Teknoloji AŞ’nin kökleri 1920’li yıllara dayanıyor.
- 1925’te Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu ve bir uçak fabrikası açılması kararlaştırıldı.
- 1926’da Alman Junkers firmasıyla ortaklık kurularak Tayyare ve Motor Türk AŞ (TOMTAŞ) adıyla fabrika açıldı.
- 1928’de ortaklık sona erdi ve Junkers’ın hisseleri Türk Tayyare Cemiyeti’ne devredildi.
- 1931’de fabrika Kayseri Uçak Fabrikası olarak yeniden açıldı.
- Fabrika zaman içinde çeşitli değişikliklere uğrayarak bugünkü Kayseri Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı’na dönüştü.
Türk Tayyare Cemiyeti’nin 1925’te kurulmasının ardından bir uçak fabrikası açılması kararı alındı. Ancak sermaye ve teknik eleman sıkıntısı nedeniyle Alman Junkers firmasıyla ortaklık kuruldu.
TOMTAŞ, 1926-1928 yılları arasında Alman Junkers firmasıyla ortak olarak Kayseri’de kurulan ve Junkers uçaklarının parça montajı ve bazı parçalarının üretimini yapan bir şirketti.
Tayyare ve Motor Türk AŞ (TOMTAŞ) adıyla 1926’da açılan fabrikada Junkers firmasının patentli uçaklarının parça montajı ve bazı parçalarının üretimi gerçekleştirildi.
Kaç Uçak Üretildi ve Neden Kapatıldı?
Kayseri Uçak Fabrikası, 1931-1941 yılları arasında 195 adet uçak üretti ve bunların 130’unu Türk Hava Kuvvetleri’ne teslim etti. Ayrıca 1936-1940 yılları arasında 20 adet uçak da Yunanistan’a satıldı.
Ancak Alman ve Türk işçiler arasındaki ücret farklılığı ve Junkers firmasının anlaşmadaki sorumluluklarını yerine getirmemesi nedeniyle ortaklık 1928’de sona erdi.
Junkers’ın hisseleri Türk Tayyare Cemiyeti’ne devredildi. TOMTAŞ, 1931’de Kayseri Uçak Fabrikası olarak yeniden açıldı. Kayseri Uçak Fabrikası, 1941’de İkinci Dünya Savaşı nedeniyle üretime ara verdi. Daha sonra, bu fabrika da zaman içinde çeşitli değişikliklere uğrayarak bugünkü Kayseri Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı’na dönüştü.
Uçak fabrikası ne zaman açılacak?
Türkiye’nin ilk uçak fabrikası olan TOMTAŞ, yaklaşık 80 yıl sonra yeniden canlanıyor. Kayseri’de 1925 yılında kurulan ve 1941 yılında kapanan fabrika, TUSAŞ, ASFAT ve Kayseri Girişim Grubu’nun ortak girişimiyle uçak ve helikopter parçaları üretmek üzere yeniden faaliyete geçiyor.
Yaklaşık 205 milyon liralık bir yatırımla kurulan TOMTAŞ Havacılık ve Teknoloji AŞ’nin Ortak Girişim Sözleşmesi, 23 Aralık 2022’de Erciyes’te imzalandı. Fabrikanın ne zaman tam olarak açılacağı henüz belli değil, ancak eski Milli Savunma Bakanı Hulusi AKAR, arazi tahsisinin 15 Ocak 2023’e kadar yapılmasını talep etti.
