Tripofobi Nedir? : Doğal süngerler veya bal peteği hücreleri görmek cildinizi karıncalandırıyor mu? Cevabınız evet ise düzensiz delik veya tümseklerden aşırı rahatsız olan tripofobili binlerce insan arasında olabilirsiniz.
Not: Makalede fotoğraflar rahatsız edici olduğundan, fotoğraflar makalenin sonunda paylaşıldı.
Bu durum fobi olarak yaygın görülen bir durum olsa da profesyonel psikologlar tarafından geliştirilen Beşinci Baskı (DSM-5) Teşhis ve İstatistik El Kitabı ‘nda tripofobi listelenmemiştir.
Tripofobi’nin Nedenleri ve Belirtileri
Mercan parçası, köpük dolu küvet veya içinde hava balonu kalmış çikolata parçası bile tripofobili bir kişide iğrenme oluşturabilmekte veya fiziksel bir hastalık olarak ortaya çıkabilmektedir.
Bazen tetikleyici görüntünün anlatılması bile görüntü ortada olmamasına rağmen kişide rahatsızlıklara neden olabilmektedir.
Psikiyatri alanında 2018 yılında yapılan bir incelemeye göre fobilerde korkunun daha yaygın görüldüğü ancak çoğu tripofobik insanda temel semptom olarak iğrenme gözlemlendiği saptanmıştır.
Kadınlar tripofobi gelişme bakımından daha üst sıralarda yer alırken en sık görülen komorbid tanıları ise majör depresif bozukluk ve genelleşmiş anksiyete bozukluğudur.
Ulusal Sağlık Servisine göre fobi; bulantı, baş dönmesi, kalp çarpıntısı, titreme ve panik hissi semptomlarını tetikleyebilen bir tür endişe bozukluğudur. Fobiler, insanlar; bir durum, yer, duygu ya da nesne hakkında abartılı bir korku hissine sahip olduğunda gelişirler.
Bu tepki, bireylerin kendi travmatik deneyimlerinden veya başkalarını gözlemlemekten elde ettikleri tepkilerden kaynaklanabildiği gibi kişinin genetik geçmişine de bağlı olabilir.
New York Columbia Üniversitesi ‘nde klinik psikoloji profesörü olan yardımcı psikolog Anthony Puliafico, Live Science’a durumu bir e-posta ile; “Bireyin küçük delikli nesnelere veya görüntülere karşı yatkın olmasının altında olan nedenleri anlamak önemlidir.
Bir birey küçük deliklerin veya desenlerin resimleriyle sadece iğrenme duygusunu yaşıyor ancak bu durum bireyin işlevlerini bozmuyorsa fobi olarak adlandırılamaz.” şeklinde ifade etti.
Başka bir deyişle, bir fobinin DSM-5’te belirtildiği gibi “Kişinin normal hayatını önemli ölçüde etkilemesi” gerekir. Bilim adamları tripofobinin bu kriteri karşılayıp karşılamadığı konusunda şüpheli olsalar da, daha fazla araştırma yapılması gerektiğini düşünmektedir.
Tripofobi Gerçek mi?
“Tripofobi” teriminin, “Deliklerin Fobisi” başlıklı çevrimiçi bir forumdan kaynaklandığı düşünülmektedir. İrlanda’dan Louise isimli bir kullanıcı ise Yunanca’da “Bıktırıcı delik korkusu ” anlamına gelen sözcüğün izni için Oxford Kelime ve Dil Servisi’ne başvurdu.
Popüler Science’a göre, terim 2009 yılında Masai Andrews adlı bir Albany Üniversitesi öğrencisi olan Trypophobia.com web sitesini ve Facebook’ta bir trypophobe destek grubunu kurduğunda popüler bir kullanıma girdi. Bugün itibariyle, grubun 13.600’den fazla üyesi bulunmaktadır.
“Trypophobia Triggers” adında yeni bir kardeş grubu ise üyelerin midelerini döndürebilen, çukurlu görüntüler arşivi ile görev yapmaktadır.
Uzun süren bir mücadeleden sonra, tripofob topluluğu durumu anlatan bir Wikipedia sayfası düzenledi. Washington Post gazetesinin haberine göre, Vikipedi editörleri 2009 yılında, tripofobinin “muhtemelen aldatmaca ” olduğunu belirterek bu girişimi sildi.
Günümüzde ise tripofobi, popüler kültürünün şöhretini sağlamış olup BuzzFeed’in de vurguladığı gibi, “American Horror Story” adlı TV dizisinin yedinci sezonunda bile göstermiştir.
Bilim için Tripofobi Nedir?
Tripofobi ilk olarak 2013 yılında bilimsel literatüre girdi. Araştırmacılar durumun doğuştan gelen bir isteksizlikten olabileceği gibi tehlikeli hayvanlara bağlı olabileceğini de öne sürmektedir.
Bilim adamları, çalışma katılımcılarından birinin; lekelere sahip çok zehirli bir hayvan olan mavi halkalı ahtapot korkusundan bahsettiğini ve birçok tehlikeli hayvanın, tripofobi tetikleyicileriyle benzer görsel özellikleri paylaştığını ancak bu görüntülerin birebir delik görüntüsüyle örtüşmediğini ifade etmektedir.
Bazı çalışmalar ise tripofobi tetikleyicilerinin sadece görsel rahatsızlığa yol açtığını ve bazı insanların göz yorgunluğu ve algısal çarpıtmalar gibi etkilerine karşı özellikle duyarlı oldukları sonuçlarını ortaya koymaktadır.
Ek olarak, 2016 yılında yapılan bir çalışma; tripofobların iğrendirici uyaranlara karşı oldukça empatik ve hassas olma eğiliminde olduğunu bulmuştur. Sonuçta, bilim adamları hala durumun altında yatan nedeni saptayamamıştır.
Tripofobi Nasıl Tedavi Edilir?
DSM 5 ‘te listelenmemiş olsa da, tripofobi insanların yaşamlarında rahatsızlığa neden olabilmektedir. Puliafico; “Herhangi bir korku veya isteksizlik hissediyorsanız ve semptomlarınınz ısrarcı ve rahatsız edici bir şekilde devam ediyorsa maruz kalma tedavisi konusunda uzman bir akıl sağlığı profesyoneline danışmanızı tavsiye ederim.
Maruz kalma tedavisinde; terapist, bireye aşamalı olarak korku veya iğrenme uyandıran nesneler veya durumlar karşısında rehberlik etmektedir.
Bu spesifik fobiler, yoğun şekilde veya sadece bazı maruz kalma oturumlarından sonra bazı durumlarda tedavi edilebilmektedir. Maruz kalma tedavisinin etkinliği ile ilgili artan kanıtlar bulunmaktadır.”dedi.
Tripofobi Belirtilerini Ne Tetikler?
Bazı tripofob semptomları, aşağıdakiler gibi günlük, zararsız nesnelerin görülmesiyle ortaya çıkar:
- süngerler
- sabun köpüğü
- isviçre peyniri
- Petekler
- saç kökleri
- Cilt gözenekleri
- Duş başlıkları
- Çilekler
- Nar
- haşhaşlı simitler
Diğerleri yalnızca daha egzotik veya sıra dışı görüntülere yanıt verir, örneğin:
- Mercan resifleri
- Lotus tohum kabukları
- Surinam kurbağası doğum yapıyor
- Bir kola, omuza veya yüze gömülü sıra sıra delikler veya dişler gibi photoshoplu resimler
Tripofobinin Nedenleri ve Risk Faktörleri
2015 yılında, İngiltere’deki Essex Üniversitesi Beyin Bilimi Merkezi’nden psikologlar Arnold Wilkins ve Geoff Cole, kimlerin tripofobiye neden yatkın olduğunu keşfetmek için en eski bilimsel yöntemler.
Akıl yürütmeleri şöyle: Timsahlar ve timsahlar da dahil olmak üzere dünyanın en ölümcül hayvanlarının yanı sıra bazı zehirli yılanlar, örümcekler ve böceklerin derilerinde tekrar eden yüksek kontrastlı tümsekler, dairesel işaretler veya çukurlar olduğundan, eski atalarımız bu kalıplardan tiksinti duyan veya korkanların, bu tehlikelerin varlığında hayatta kalma şansı daha yüksek olurdu.
Bu mantığa göre, bu bireyler üremek için hayatta kaldılar ve bu özellikleri yavrularına aktardılar, onlar da onu aktarmaya devam etti ve tiksinme gen havuzunda bugüne kadar devam ediyor.
Cognition and Emotion dergisinin Ocak 2017 sayısında yayınlanan Kent Üniversitesi araştırmacıları Tom Kupfer ve An TD Le tarafından yapılan bir araştırma, bu fikri bir adım daha ileri götürdü.
Zehirli hayvanların tehlikesi var olduğu, ancak genellikle kalıcı bir tehdit olmadığı için, tripofobinin çiçek hastalığı ve kızamık gibi bulaşıcı cilt hastalıklarından ve uyuz ve keneler gibi parazitlerden kaçınmaya yönelik doğal bir koruyucu eğilime abartılı bir tepki olduğunu öne sürdüler.
Tripofobi Nasıl Teşhis Edilir?
Kaynar su kabarcıklarından rahatsız mısınız? Meyvenin içinde kümelenmiş kavun tohumlarının görüntüsü sizi tiksindiriyor mu? Leopar derisi desenlerinden kaçınıyor musunuz? Hepsi olası tripofobi belirtileridir.
Bununla birlikte, yalnızca bu fenomenlerden rahatsızsanız, muhtemelen hafif bir tiksinti duyarsınız. Tepkileriniz kaçınmayı ve davranış değişikliklerini tetikliyorsa, durum daha çok fobi düzeyinde olabilir.
Durumu teşhis etmenin iyi araştırılmış bir yolu olmasa da, Google, Trypophobia.com ve Reddit aracılığıyla kolayca bulunabilen tetikleyici resimlere bakarak buna sahip olup olmadığınızı kendiniz keşfedebilirsiniz. Ya da YouTube’da Tripofobi Testi yapabilirsiniz.
Bunlar da ilginizi çekebilir:
Bu Ağaçkakan Fotoğrafı İnsanları Neden Ürkütüyor?
Fobilerin Üstesinden Nasıl Gelinir? Dört Adımda Korkularını Fethet!
Psikoterapi, Sosyal Fobi’yi Tedavi Edebiliyor!
En Sık Yaşanan 10 Fobi ve Psikolojik Nedenleri
Editör / Yazar: Tuğçe AYAR
Kaynak: https://www.livescience.com/65851-trypophobia.html