Bipolar bozukluk, göreceli olarak normal zihin durumlarıyla serpiştirilmiş, manik ve depresif dönemlerle karakterize olmuş zihinsel bir sağlık durumudur. Ruh halindeki olağandışı değişiklikler, kişinin normal bir günlük yaşam sürdürme yeteneğine müdahale eder. New York Glen Oaks’taki Zucker Hillside Hastanesi ‘nde bir psikiyatrist olan Dr. Scott Krakower’e göre insanlar bipolar bozuklukta, “aşırı öforik (coşku) veya huzursuz, düşük bir ruh hali veya depresyonda bir ruh hali” yaşayabilirler.
Krakower, “Hastalık genç yetişkinleri vurma eğilimindedir. Ancak buna yakalanabilecek çok sayıda çocuk da bulunmakta”. Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü ‘ne (NIMH) göre, tüm bipolar bozukluk vakalarının en az yarısı 25 yaşından önce başlıyor. Bu durum ABD ‘deki yetişkin nüfusun yaklaşık yüzde 2,6’ sını etkilemektedir. Ve bu da yaklaşık olarak 5,7 milyon yetişkin nüfusuna denk gelmektedir. Bu vakaların yüzde 80’inden fazlası NIMH ‘e göre “şiddetli” olarak sınıflandırılmaktadır.
Bipolar Bozukluk Belirtileri
Bipolar bozukluktaki manik vakalar, yüksek ruh halini (öforik veya sinir bozucu olabilir), bir düşünce uçuşunu (düşünceleri yarıştırmak ve hızla konuşmak, bir konudan diğerine geçmek), artan enerji, uyku ve hiperaktivite ihtiyacını azaltır. Krakower ’in dediğine göre “Manik bir vaka sırasında insanlar,
- Kolayca dikkatini dağıtabilir.
- Çok hızlı konuşabilir
- Gerçekçi olmayan birkaç yeni proje üstlenebilir
- Hayali ve görkemli bir yeteneğe sahip olduklarını düşünerek kumar, uyşturucu kullanımı veya yüksek riskli cınsel aktiviteler gibi riskli davranışlarda bulunabilirler.”
İlk manik vakanın ortalama süresi yaklaşık üç aydır. Manik vakalar ayrıca farklı şiddet derecelerine ayrılır. Tipik majör depresyonun aksine, bipolar bozukluğun depresif atakları sıklıkla akut (çabuk ilerleyen) olarak meydana gelir. Birkaç hafta boyunca ve önemli tetikleyici faktörler olmadan gerçekleşebilir. NIMH ‘ye göre, moral bozukluğunun yanı sıra, uyku sorunları, ilgisizlik veya ajitasyon, enerji kaybı, intıhar düşünceleri ve daha fazlası da eşlik edebilir.
Tanı ve Testler
Genellikle, bir psikiyatrist bipolar bozukluğu olan bir kişiyi teşhis eder, ancak hastalardaki durumun teşhisine yardımcı olmak için daha fazla ilk yardım doktoru olarak eğitilmektedir. Bipolar bozukluk, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan manik belirtilerin ciddiyetine dayalı zihinsel sağlık rehberi kitabı olan “Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı” (DSM) tarafından çeşitli alt tiplere ayrılmıştır.
Bipolar 1 bozukluk ve Bipolar 2 bozukluk
Bipolar 1 bozukluk ; hastaları en az bir manik atak ve bir depresif ataktan muzdariptir. Ve bu ruh hali değişimleri okulda, işte ve ilişkilerde zorluklar yaratacak kadar şiddetli olabilir.
Bipolar 2 bozukluğu ; bipolar 1 bozukluğundan daha az şiddetlidir. Bireyler, tam gelişmiş bir evredeki mani’den (aşırı neşe ya da taşkınlık) daha az şiddetli en az bir hipomatik bölüm ve en az bir büyük depresif dönemi yaşarlar. Bu insanlar için, Mayo Clinic ‘e göre, depresyon dönemleri genellikle günlük rutinler üzerinde küçük etkileri olan hipomani dönemlerinden daha uzun sürer.
NIMH ‘ye göre, tanının bir kısmı hastanın tıbbi ve aile geçmişine dayanır. İnsanların, büyük bir depresif rahatsızlıktan muzdarip göründükleri zaman, depresif dönemlerde yardım alma ihtimalinin daha yüksek olduğunu dikkate almak gerekir. Bu nedenle NIMH, aile üyelerinden ve arkadaşlardan alınan bilgilerin, semptomların tanımı için daha doğru bir tablo oluşturabileceğini ve yanlış bir tanıdan kaçınılabileceğini ileri sürmektedir.
Bipolar Bozukluk İlaç Tedavisi
Şu anda, bipolar bozukluk, tedavisi olmayan ve yaşam boyu tekrarlayan bir hastalıktır. Bununla birlikte, Mayo Clinic’e göre, ruh halindeki dalgalanmaları ve ilgili semptomları düzeltmek ve bipolar bozukluğu uzun süreli olarak yönetmek için ilaçlar ve terapatik tedaviler kullanılabilir.
Krakower, “Bipolar bozukluk genellikle duygu durum dengeleyiciler ile tedavi edilir,” demiştir. Ancak ilaç tedavisine ek olarak, psikososyal müdahaleler yapabilir, hastaları topluluğa dahil edebilir ve aileye durumu nasıl yöneteceğini öğretebilirsiniz.
Mayo Clinic’e göre, lityum ve valproat gibi ruh dengeleyiciler aşırı yüksek ve alçak ruh durumlarını önlemek için kullanılır. Psikiyatri ve Sinirbilim Dergisi ‘ndeki 2002 tarihli bir araştırmaya göre; lityum tedavisinin olası bir yan etkisi, bazı kişilerde, özellikle de ilk iki yıldaki lityum tedavisi sırasında kadınlardaki hızlı ruh hali döngüleri ve kilo alımı ile ilişkili düşük tiroid seviyeleridir.
Antidepresanlar, antikonvülsanlar ve antipsikotikler gibi spesifik semptomların tedavisinde diğer ilaçlar kullanılabilir. Valproik asit (Depakene), gabapentin (Neurontin), topiramat (Topamax) ve lamotrigin (Lamictal) gibi antikonvülsanlar da duygudurum dengeleyici görevi görür. Ve Opinion dergisinde yayınlanan 2010 tarihli bir araştırmaya göre, geniş spektrumlu bir etkiye sahiptir. Ancak, Amerikan Tabipler Birliği Dergisi ‘nde yayınlanan Gıda ve İlaç İdaresi ve 2010’da yapılan bir çalışma, nöbet ilacı kullanan hastalar arasında intihar davranışı riskinin arttığını ve davranışlarda gözle görülür değişiklikler olup olmadığının izlenmesi gerektiği konusunda uyardı.
Elektrokonvülsif tedavi (ECT)
Elektrokonvülsif tedavi (ECT) de bipolar bozukluğu olan bazı hastaları tedavi etmek için kullanılır. NIMH ‘ye göre bu tedavi oldukça huzursuz olan veya intihara meyilli hastalar ya da psikotik veya katatonik semptomları olanlar için özellikle uygundur. ECT, kafa derisi boyunca beynin yüzeyine kısa bir elektrik dalgası verilerek beynin uyarılmasını içerir. Psikiyatri Sinirbilimi Dergisi’nde yayınlanan 2007 tarihli bir makaleye göre, özellikle ilaca cevap vermeyenler için genellikle etkili olsa da, tedavinin uzun süreli uygulanması kalıcı bellek bozulmasına ve eksikliklere yol açıp açmayacağına dair bir endişe var.
Başa Çıkma Yöntemi
İlaç tedavisinin ötesinde, bipolar bozukluğu olan hastalar da bilişsel-davranışçı terapi gibi psikoterapi ile ek yardım ve duygusal destek arayabilirler. Mayo Clinic ‘e göre çeşitli programlar ve destek grupları hastanın iyileşme hedeflerine odaklanmasına da yardımcı olabilir. NIMH ‘ye göre hastalık ve semptomları eşleri, aile üyelerini, arkadaşları ve bakıcıları etkileyebileceği için, onlara duygusal destek vermek, fiziksel ve zihinsel yorgunluğu önlemeye yardımcı olmak da önemlidir.
Bipolar Bozukluk İle İlgili Gerçekler ve Efsaneler
EFSANE: Bipolar bozukluğu olan insanlar iyileşemezler veya normal bir yaşam süremezler.
GERÇEK: Bipolar bozukluğu olan birçok insanın başarılı kariyerleri, mutlu aile hayatları ve sorunsuz ilişkileri vardır. Bipolar bozuklukla yaşamak zordur. Ancak tedavi, sağlıklı başa çıkma becerileri ve sağlam bir destek sistemi ile semptomlarınızı yönetirken sorunsuz bir şekilde yaşayabilirsiniz.
EFSANE: Bipolar bozukluğu olan insanlar, mani ile depresyon arasında ileri geri sallanırlar.
GERÇEK: Bazı insanlar aşırı mani atakları ve depresyon arasında gidip gelebilirler. Ancak, çoğu manik olduğundan daha çok depresyondadırlar. Mani de tanınmayacak kadar hafif olabilir. Bipolar bozukluğu olan insanlar da bu belirtiler olmadan uzun bir süre devam edebilirler.
EFSANE: Bipolar bozukluk sadece ruh halini etkiler.
GERÇEK: Bipolar bozukluk aynı zamanda enerji seviyenizi, muhakeme gücünüzü, hafızanızı, konsantrasyonunuzu, iştahınızı, uyku düzeninizi, cinsel dürtünüzü ve kendinize duyduğunuz saygıyı etkiler. Ek olarak, bipolar bozukluk anksiyete, madde bağımlılığı, diyabet, kalp hastalığı, migren ve yüksek tansiyon gibi sağlık sorunları ile ilişkilendirilmiştir.
EFSANE: İlaç almanın yanı sıra, bipolar bozukluğu kontrol altına almak için yapabileceğiniz hiçbir şey yoktur.
GERÇEK: İlaç tedavisi bipolar bozukluk tedavisinin temelini oluştururken, tedavi ve kendi kendine yardım stratejileri de önemli rol oynamaktadır. Düzenli egzersiz yaparak, yeterince uyuyarak, doğru beslenerek, ruh halinizi izleyerek, stresi minimumda tutarak ve sizi destekleyen insanlarla iletişimde olarak belirtilerinizi kontrol etmenize yardımcı olabilirsiniz.
Çocuklarda ve gençlerde semptomlar
Bipolar bozukluğun semptomlarını çocuklarda ve gençlerde tespit etmek zor olabilir. Bunların normal iniş çıkışlar mı, stres veya travmanın sonuçları mı yoksa bipolar bozukluktan başka bir akıl sağlığı sorununun belirtileri mi olduğunu söylemek genellikle zordur.
Çocuklar ve ergenler, belirgin majör depresif veya manik veya hipomanik epizotlar yaşayabilir, ancak bu örüntü, bipolar bozukluğu olan yetişkinlerinkinden farklı olabilir. Ve ruh halleri, bölümler sırasında hızla değişebilir. Bazı çocuklar, epizotlar arasında ruh hali belirtileri olmayan dönemler yaşayabilir.
Çocuklarda ve gençlerde bipolar bozukluğun en belirgin belirtileri, normal ruh hali değişimlerinden farklı olan şiddetli ruh hali değişimlerini içerebilir.
Ne zaman doktora görünmeli
Duygudurumdaki uç noktalara rağmen, bipolar bozukluğu olan kişiler genellikle duygusal dengesizliklerinin hayatlarını ve sevdiklerinin hayatlarını ne kadar alt üst ettiğini fark etmezler ve ihtiyaç duydukları tedaviyi almazlar.
Ve eğer bipolar bozukluğu olan bazı insanlar gibiyseniz, öfori duygularının ve daha üretken olma döngülerinin tadını çıkarabilirsiniz. Bununla birlikte, bu coşkuyu her zaman, sizi depresif, bitkin ve belki de finansal, yasal veya ilişki sorunları içinde bırakabilecek duygusal bir çöküş izler.
Herhangi bir depresyon veya mani semptomunuz varsa, doktorunuza veya ruh sağlığı uzmanınıza görünün. Bipolar bozukluk kendi kendine düzelmez. Bipolar bozuklukta deneyimli bir akıl sağlığı uzmanından tedavi almak, belirtilerinizi kontrol altına almanıza yardımcı olabilir.
Birlikte ortaya çıkan koşullar
Bipolar bozukluğunuz varsa, bipolar bozuklukla birlikte tedavi edilmesi gereken başka bir sağlık sorununuz da olabilir. Bazı durumlar bipolar bozukluk semptomlarını kötüleştirebilir veya tedaviyi daha az başarılı hale getirebilir. Örnekler şunları içerir:
- Anksiyete bozuklukları
- Yeme bozuklukları
- Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
- Alkol veya uyuşturucu sorunları
- Kalp hastalığı, tiroid sorunları, baş ağrıları veya obezite gibi fiziksel sağlık sorunları
Bipolar Bozukluğu Önleme
Bipolar bozukluğu önlemenin kesin bir yolu yoktur. Bununla birlikte, bir akıl sağlığı bozukluğunun en erken belirtisinde tedavi görmek, bipolar bozukluğun veya diğer akıl sağlığı durumlarının kötüleşmesini önlemeye yardımcı olabilir.
Size bipolar bozukluk teşhisi konduysa, bazı stratejiler küçük semptomların tamamen gelişmiş mani veya depresyon dönemlerine dönüşmesini önlemeye yardımcı olabilir:
Uyarı işaretlerine dikkat edin. Semptomları erken ele almak, bölümlerin kötüleşmesini önleyebilir. Bipolar dönemleriniz için bir model ve onları neyin tetiklediğini belirlemiş olabilirsiniz. Bir depresyon veya mani dönemine girdiğinizi düşünüyorsanız doktorunuzu arayın. Aile üyelerini veya arkadaşlarınızı uyarı işaretlerini izlemeye dahil edin.
Uyuşturucu ve alkolden kaçının. Alkol veya eğlence amaçlı uyuşturucu kullanmak semptomlarınızı kötüleştirebilir ve tekrarlama olasılığını artırabilir.
İlaçlarınızı tam olarak belirtildiği şekilde alın. Tedaviyi durdurmak isteyebilirsiniz – ama yapmayın. İlacınızı kesmeniz veya dozunuzu kendi başınıza azaltmanız, yoksunluk etkilerine neden olabilir veya semptomlarınız kötüleşebilir veya geri dönebilir.
Bunlar da İlginizi çekebilir:
Araştırmacılar bipolar bozuklukla ilgili 20 yeni gen ilişkisini belirlediler
Panik Atak Belirtileri, Panik Atak Nasıl Meydana Gelir
Halüsinasyonlara ne neden olur?
Stresi Yenmek İçin Bilimsel Olarak Kanıtlanmış 10 Yol
Çeviri: Mete Arman NARLI