Maldivler’deki bilim insanları, Dişi olarak doğan ama sonunda erkeğe dönüşen gökkuşağı balığı, uzun uğraşlar sonucu derinliklerde görüldü.
Maldivler çevresinde bulunan Hint Okyanusu’nun 40 ile 70 metre altında parlak renkli, boyları bir parmağı geçmeyen titrek balık sürüleri bulunuyor. Bu balıklar yüzeydeki mercan resiflerine yaklaşmaya cesaret dahi edemezler.
Derin dalış yapan bilim insanları güneşli sığ alanlarla karanlık ve derin okyanus arasında uzanan alacakaranlık (mezofotik) bölgede pek çok türün arasından rose-veiles fairy wrasse (Cirrhilabrus finifenmaa)’yi de bulmuşlardır. Yaklaşık 150 metre aşağıya kadar uzanan tür kendi çeşidinin karışımlarını içeriyor.
Sidney’deki Avustralya Müze Araştırma Enstitüsü’nde doktora sonrası araştırmacısı olan Yi-Kai Tea, Hint Okyanusu’ndaki araştırma gemisinden gönderdiği e-postada, “Mezofotik bölge, en az keşfedilmiş bölgelerden biridir.” diyor.
“Bu alan ilginç bir derinlikte bulunuyor. Denizaltılarla keşif yapmak için yeterince derin değil, trol (ağlarla balık arama) ve tarama için fazla karmaşık ve geleneksel tüplü dalış teknikleriyle dalmak içinse fazla derin.”
Bilim insanları, mezofotik bölgedeki örnekleri fotoğraflamak ve toplamak için, normal tüplü dalgıçların yaptığı gibi kabarcıkları doğrudan suya üflemek yerine, solunan havayı yeniden dolaştıran özel dalış ekipmanları kullanıyorlar.
Rebreather (sığ sularda dalış yapmak için kullanılan kapalı devre dalış aparatı) dalgıçları dalışlarını 100 metreye kadar uzatabilmek için gerektiğinde fazla karbondioksiti temizleyerek ve gerektiğinde de daha fazla oksijen ekleyerek gaz karışımını dikkatli bir şekilde kontrol ederler.
Dalgıçlar bu az bilinen bölgede bilinmeyen türlerle karşılaşmak için birkaç büyük gaz tüpünü derinlere indirirler. Ve tekrar güvenle yüzeye çıkabilmek ve basıncı dengeleyebilmek için yavaşça yükselirler. Gökkuşağı balığını görme çabaları ile bu iş dalgıçların saatlerini almaktadır.
Rose-veiles fairy wrasse’ye gökkuşağı balığı ismi 2022’de verilmiştir. Finifenmaa, yerel Dhivehi dilinde gül anlamına gelmektedir ve hem renkli balıklara hem de Maldiv ulusal çiçeği aynı tür adıyla anılmaktadır. Maldivler Deniz Araştırma Enstitüsü’nden olan Ahmed Najeeb yeni wrasse’nin bulunmasında ve isimlendirilmesinde yer alan bilim insanlarından biridir. Tea, bölgeye özgü bu yeni türü ilk kez Maldivli bir araştırmacının bulduğunu söylüyor.
Erkeğe Dönüşümleri
Wrasse’nin diğer türlerinde olduğu gibi gökkuşağı balığı yaşlandıkça görünüşünü ve cinsiyetini değiştiriyor. Gökkuşağı balıkları hayata dişi olarak gözlerini açarlar ve olgunlaştıkça erkeklere dönüşürler. Sadece bununla da kalmayıp daha renkli balıklar haline gelirler. Dünyanın en güzel yaşlanması olabilir. Erkekler, çiftleşme mevsimi geldiğinde dişileri etkilemek için en çarpıcı renklere bürünürler.
Araştırma, mezofotik resiflere odaklanarak dünyanın mercan resiflerini daha iyi algılamayı ve korumayı amaçlayan Kalifornia Bilimler Akademisi’nin Resifler İçin Umut girişiminin bir parçasıydı.
Tea 2019 yılında Tanzanya’nın Zanzibar kıyılarındaki mezofotik bölgede başka bir fairy wrasse keşfetti. Bu türe Vibranium fairy wrasse (Cirrhilabrus wakanda) ismini verdi. Bu tür canlı mor pullara sahiptir. Ayrıca, onu eşsiz kılan yanı ise dişiden erkeğe dönüşürken kafalarının güneş sarısı renge bürünmesidir.
Wakanda ismi memleketi Wakanda olan çizgi roman kahramanı Kara Panter’den esinlenilerek konulmuştur. Tea, “Ulaşılması zor olan kurgusal Wakanda’lılar gibi… Wrasse yüzeyin derinliklerinde belirsiz uzak resiflerde yaşadığı için bilimden saklandı.” diyor.
Ayrıca Kara Panter’in giysisinde bulunan desenlerin ve nadir metal Vibranyum’un da Wakandalıları anımsattığını söyledi.
Maldivler’de bulunan gökkuşağı balığı karşı konulamaz renklere sahip olduğunu kanıtladı. Sayıları fazla olmasına rağmen süs akvaryumu ticareti için doğal ortamlarından kopartılıyorlar.
Tea ise “Bildiğimiz kadarıyla, bu türler acil bir risk altında değiller.” diyor.
Çeviren: Habibe İrem ER
