Uzayda yürüyen ilk ABD’li kadın olarak hatırladığımız Kathy Sullivan 25 yıl sonra Dünya okyanuslarının en derin noktası olan Challenger Deep’e ulaşan ilk kadın olarak yeniden tarihe geçti. Challenger Deep, Guam’ın 200 mil (300 kilometre) güneybatısında, Mariana Çukuru ‘ndaki Pasifik Okyanusu yüzeyinin yaklaşık 7 mil (11 kilometre) altında yer alıyor.
68 yaşındaki Sullivan, böylelikle Mariana Çukuru ‘nun misyonunu koordine eden şirket, EYOS Expeditions’a göre dalışta tarihin sekizincisidir.
Sullivan, bu yolculuğa ‘Limiting Factor’ adlı denizaltı aracını kullanan Victor Vescovo ile birlikte çıktı.
Vescovo başarılı dalışın ardından Twitter’da yaptığı paylaşımda, “Ortak pilotum Sullivan şimdi okyanusun dibindeki ilk kadın oldu. Onu kutluyorum.” ifadelerini kullandı.
İkisinin yüzeye döndükten sonra yaptığı ilk şey, Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki astronotları ile iletişime geçmek oldu. Sullivan açıklamasında, ”Melez bir oşinograf (okyanus bilimci) ve astronot olarak, bu hayatımda bir kez yaşayabileceğim bir gündü. Challenger Deep’in “Ay manzarasını görmek” ve ardından ISS’deki meslektaşlarımla dikkat çekici ‘uzay aracımızla’ ilgili notları karşılaştırmak istedim.” dedi.
Challenger Deep’e Ulaşmanın Zorlukları
Sullivan ve Vescovo, Triton Submarines ve Caladan Oceanic tarafından inşa edilen iki kişilik bir denizaltı Limiting Factor’da yaklaşık 10 saat geçirdiler. 10.941 metrede (35.810 fit) korkunç bir basıncın olduğu derinliğine inmek dört saat sürdü. Okyanus tabanında ortalama 1-1.5 saat zaman geçirmelerinin ardından dört saat daha okyanus yüzeyine yükseldiler.
EYOS’un kurucu ortağı Rob McCallum, Mart ayında yaptığı açıklamada, “Burası, dünyadaki en özel yer”demiştir. McCallum’un “Ay’da, okyanusun dibinden daha fazla insan bulunmuştur.” sözü de oldukça dikkat çekiciydi.
Vescovo, Sullivan ile yaptığı görevde Everest Dağı’ndan 1,6 km daha derin Challenger Deep’e üçüncü yolculuğunu gerçekleştirdi. Bu derinliklerde, su sürekli karanlıktır ve donma noktasının neredeyse üzerindedir. Bu basınç, inç kare (6.45 santimetrekare) başına 8 tonluk bir kafatası ezicidir. Deniz seviyesindeki basıncın yaklaşık 1.000 katı kadardır.
Sullivan’ın blog yazısına göre, Challenger Deep’i gezmek Limiting Factor’ün ”291 jumbo jeti veya 7.900 çift katlı otobüsün ağırlığına eşit” bir baskı altında kalmasına benziyordu.
Denizaltının 3.5 inç (9 santimetre) titanyum kalınlığındaki alaşım gövdesi, bu baskılara dayanacak şekilde tasarlanmıştır. Challenger Deep’e yapılan önceki beş seferde de basıncı başarıyla kaldırmıştır. Limiting Factor, dalışı bir kereden fazla yapabilen bu güne dek tasarlanmış tek denizaltı özelliğine sahiptir.
Bilim ve Keşif Mirası
Kathy Sullivan yüksek basınçlı durumlarda çalışmaya alışkındır. NASA’da geçirdiği 15 yıllık kariyeri boyunca, Hubble Uzay Teleskobu’nun (HST) düzenlenmesini içeren üç uzay mekiği görevinde yer aldı.
1978’de NASA Astronot Birliği için seçilen ilk kadınlardan biriydi ve 11 Ekim 1984’te Challenger mekiğinin dışında uzayda yürüyen ilk ABD’li kadın oldu. Astronot olmayı bıraktığı günlerden sonra, Sullivan okyanus bilimi tutkusunu sürdürdü ve 1993 yılında Ulusal Okyanus ve Atmosfer Derneği (NOAA)’nin baş bilim insanı tayin edildi.
2014’ten 2017’ye kadar NOAA’nın yöneticisi olarak görev yaptı.
Beyda GÜLAL
