Yüksek tansiyon, diğer adıyla hipertansiyon kan basıncının atardamarlara uyguladığı basınçla, kalp hastalıkları gibi problemlere yol açan yaygın bir hastalıktır. Kan basıncı kalbin pompaladığı kan miktarı ile pompalanan kanın atardamarda karşılaştığı direnç kullanılarak hesaplanır. Kalbin pompaladığı kan miktarı arttıkça ve atardamarlar daraldıkça kişinin kan basıncı artar.
Hipertansiyona sahip insanlar, herhangi bir yüksek tansiyon belirtisi ne rastlamadan yıllarca yaşayabilirler. Semptomlar gözlenmese bile damarlar ve kalp zarar görmeye devam eder.
Kontrol edilmeyen yüksek kan basıncı kalp krizi ve inme gibi ciddi sağlık problemlerinin oluşma riskini arttırır.
Hipertansiyonun gelişim süresi, genellikle uzun yıllar devam etmektedir. Neyse ki yüksek tansiyonu kolayca anlaşılabilen bir hastalıktır ve kişi hipertansiyona sahip olduğunu anladığında, doktor yardımıyla tansiyonunu kontrol altında tutabilir.
Yüksek Tansiyon Belirtileri
Yüksek tansiyona sahip kişilerin çoğunda, yüksek tansiyon hastalığı belirtisi oluşmamaktadır. Tansiyonlarının risk boyutunda olması, yüksek tansiyonun belirtilerini etkilemez ve tansiyon hastalığı anlaşılamaz.
Hipertansiyona Sahip İnsanlar, Herhangi Bir Belirtiye Rastlamadan Yıllarca Yaşayabilirler. Hipertansiyon hastalığı, bazı durumlarda baş ağrısı, nefes darlığı ya da burun kanaması gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Ancak bu belirtiler, tansiyona özgü değildir. Bu sebeple, tansiyonun çok şiddetli şekilde yükselmediği ve hayati tehlikeye ulaşmadığı anlarda, yüksek tansiyonun belirtisi ile karşılaşılmamaktadır.
Kişilerde tansiyon sorununun olduğu, doktor kontrolünde fark edilmektedir. Hipertansiyon sorunuyla karşılaşmamak adına, 18 yaşının doldurulmasının ardından tansiyon kontrolü yaptırmanız gerekir. İki senede bir olacak şekilde, doktorunuzdan tansiyon değerlerinizi istemeniz ve tansiyon sorunu olup olmadığını kontrol etmesini talep etmeniz yeterli olacaktır.
Eğer 40 yaşından büyük ya da 18-39 yaşları arasındaysanız ve hipertansiyon riski taşıyorsanız, doktorunuzdan her sene tansiyon değerlerinizi kontrol etmesini talep etmelisiniz. Tansiyon iki koldaki değerlerde farklılık var mı diye anlamak için iki koldan ölçülmelidir. Buna ek olarak uygun büyüklükte kol manşonu kullanmak da önemlidir.
Daha önceden yüksek tansiyonun tanısı aldıysanız ya da kalp-damar rahatsızlığı riski taşıyorsanız, doktorunuz daha sık tansiyonunuzu ölçümü yaptırmanızı tavsiye edecektir. Çocuklarda tansiyon değeri önemsenmese de 3 yaş ve üzerindeki çocukların tansiyonları, yıllık muayenelerinin bir parçası olarak ölçülmektedir.
Eğer doktorunuzu düzenli olarak görmüyorsanız, tansiyonunuzu ölçtürmek için eczane, sağlık ocağı ve sağlıkla bağlantısı bulunan diğer kurumlara gidebilirsiniz. Bunlara ilaveten tansiyonunuzu ölçecek tansiyon aletlerini mağazalarda bulabilirsiniz.
Ev tipi tansiyon aletleri, eczanelerde bulunanlar gibi tansiyon değerleri hakkında yardımcı olacak bilgiler verse de tansiyon değerleri için sınırları bulunmaktadır. Evde kullanılan tansiyon aletlerinin doğruluğu, kol manşonunun uygunluğuna ve aletin düzgün kullanımına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Evdeki tansiyon aletlerini kullanmadan önce, doğru ölçümü yapabilmek için eczacı ve doktora danışmak gerekir.
Yüksek Tansiyonun Oluşma Sebepleri
Yüksek tansiyon hastalığı, iki ayrı şekilde kendini göstermektedir. Bu türlerden bir tanesine Primer hipertansiyon, bir diğerine ise Sekonder hipertansiyon adı verilmektedir.
Primer (Esansiyel) Hipertansiyon
Çoğu yetişkinde gelişen hipertansiyonun teşhis edilebilir bir sebebi yoktur. Bu tür tansiyon sorunlarına, primer (esansiyel) hipertansiyon denmektedir ve bu tür uzun bir süreç içerisinde yavaş yavaş gelişme eğilimindedir.
Sekonder Hipertansiyon
Aniden ortaya çıkıp, primer hipertansiyondan daha yüksek kan basıncı değerlerine sebep olma eğilimindeki yüksek tansiyonun hastalığıdır. Çeşitli koşullar ve ilaçlar sekonder yüksek tansiyon sebepleri arasında sayılabilir:
- Obstrüktif uyku apnesi
- Böbrek hastalıkları
- Böbreküstü bezlerde oluşan tümörler
- Tiroit bezi hastalıkları
- Doğuştan kan damarlarında bulunan kusurlar
- Doğum kontrol hapları
- Soğuk algınlığı ilaçları
- Dekonjestan ilaçları
- Ağrı kesiciler
- Bazı reçeteli ilaçlar
Yüksek Tansiyonun Risk Faktörleri
Hipertansiyon sorunuyla karşılaşma riski bulunan kişiler, belli başlı özelliklere sahiptir. Hipertansiyon oluşumunu etkileyen faktörler, aşağıda detaylıca ele alınmıştır.
Yaş Etkisi
Tansiyon yüksekliği riski, yaşın ilerlemesiyle birlikte artmaktadır. Hipertansiyon riski, 64 yaşına kadar ki erkeklerde daha yaygındır, 64 yaşından büyük olan kadınlarda yüksek tansiyonun oluşma riski, erkeklerden daha fazladır.
Irk Etkisi
Hipertansiyon hastalığı, Afrika kökenli insanlarda daha yaygın görülmektedir. Yüksek tansiyonların gelişimi, siyah ırkta fazla görülmektedir. Kalp krizi ve böbrek yetmezliği gibi ciddi hastalıklar da Afrika kökenli insanlarda daha yaygın görülmektedir.
Aile Geçmişinde Yüksek Tansiyon Bulunması
Aile geçmişinde yüksek tansiyon hastalığı bulunan kişilerde, yüksek tansiyonun görülme riski artmaktadır.
Fazla Kilonun Yüksek Tansiyona Etkisi
Kilo arttıkça, dokulara taşınması gereken oksijen ve besin miktarı da artmakta ve vücut daha fazla kana ihtiyaç duymaktadır. Damarlardaki kanın hacmi arttıkça atardamarlara yapılan basınç da artar.
Spor Yapmama
Çok hareket etmeyen insanların kalp atışı, normalden daha yüksek olma eğilimindedir. Kişinin kalbi, her kasılma için daha fazla çalışmalı ve atardamarlara daha yüksek kuvvet uygulamalıdır. Fiziksel aktivitenin azlığı, kişilerde obezite artışına da yol açacaktır.
Sigara Kullanmanın Etkisi
Tütün ürünlerinin kullanımı sadece tansiyonu yükseltmekle kalmıyor, aynı zamanda atardamarların duvarlarının etkileyerek daralmasına ve kalp yetmezliği oluşum riskinin artmasına sebep olmaktadır.
Pasif içicilik, kalp hastalığı riskini arttırabilir.
Fazla Tuz Tüketimi
Yemek yerken fazla tuz tüketmek, vücudun su kaybetmesine ve yüksek tansiyonun belirtisinin oluşmasına sebep olmaktadır. Tansiyon yüksekliğine sebep olmamak adına, deniz tuzu tercih edilmelidir.
Potasyum Eksikliğinin Yüksek Tansiyona Etkisi
Potasyum, hücrelerin aldığı sodyum miktarını dengelemesine yardımcı olur. Gün içerisinde yeterli seviyede potasyum alınmazsa kanda sodyum birikmesine sebep olabilir.
Alkol Kullanımının Yüksek Tansiyona Etkisi
Fazla alkol tüketimi zamanla kalbe zarar verebilir. Kadınlar için günde bir bardak, erkekler için günde iki bardaktan fazlası tansiyonu etkileyebilir. Eğer alkol tüketiyorsanız, ölçülü bir şekilde kullanın.
Sağlıklı yetişkinler için bu miktar, erkeklerde günde 2, kadınlarda ise günde 1 bardağa tekabül ediyor. Bir bardak ise 330 ml bira, 140 ml şarap ya da 40 ml %40’lık alkole eşittir.
Stres Kaynaklı Yüksek Tansiyonun Oluşumu
Stres seviyesinin artması, yüksek tansiyona sebep olabilir. Eğer stresinizi yemek yiyerek, tütün ürünleri kullanarak ya da alkol tüketerek azaltmaya çalışıyorsanız, hipertansiyon belirtileriyle karşılaşma riskiniz artacaktır.
Bazı Kronik Hastalıkların Yüksek Tansiyona Etkisi
Böbrek hastalıkları, diyabet ve uyku apnesi gibi bazı kronik hastalıklar, tansiyonun artmasına sebep olabilir. Bazen hamilelik de tansiyonun yükselmesine sebep olabilir.
Her ne kadar yüksek tansiyon yetişkinlerde yaygın olsa da çocuklar da risk altında olabilir. Bazı çocuklarda görülen hipertansiyon, böbreklerindeki ya da kalplerindeki rahatsızlıklardan ötürü gözlemlenebilir.
Kronik hastalıkların dışında; kötü yaşam şartları, obezite ve yetersiz fiziksel aktivite de her geçen gün, çocuk tansiyon hastalıklarını artırmaktadır.
Yüksek Tansiyona Bağlı Gelişen Komplikasyonlar
Tansiyon sebebiyle yükselen kan basıncı, atardamar duvarlarına normalin üstünde basınç uygular. Bu durum, kan damarlarına ve vücuttaki organlara zarar verebilir.
Tansiyon ne kadar yükselir ve kontrol altına alınmazsa verdiği hasar o kadar büyük olur. Kontrol altına alınmayan yüksek tansiyon, şu hastalıklara sebep olabilir:
- Kalp Krizi / İnme: Hipertansiyon damarların sertleşmesine ya da daralmasına sebep olabilir. Bu durum da kalp krizi, inme ya da başka hastalıklar oluşabilir.
- Anevrizma: Hipertansiyon damarların zayıflaması ve genişlemesiyle anevrizmaya yol açabilir. Genişleyen damarın yırtılması, hayati tehlike oluşturmaktadır.
- Kalp Yetmezliği: Yüksek kan basıncı olduğunda, kalbin kan pompalayabilmesi için daha fazla çalışması gerekir. Bu durum ise kalbin kan pompalayan kısmının kalınlaşmasına sebep olabilir (sol ventrikülerhipertrofisi). Kalınlaşan kas, vücudun ihtiyaçlarını karşılayacak seviyede kan pompalamakta zorlanabilir ve bu durum kalp yetmezliğine yol açar.
- Böbreklerdeki Damarların Zayıflaması: Böbreklerin düzgün çalışmasını engelleyebilir.
- Gözlerdeki Damarların Kalınlaşması: Görme kaybına yol açabilir.
- Metabolik Sendrom: Genişleyen bel çevresi, yüksek trigliserit, lipoprotein düşüklüğü (iyi kolesterol), yüksek tansiyon ve yüksek insülin seviyesi gibi durumların bir arada bulunması durumunda oluşur. Bu sağlık koşulları kişiyi diyabet, kalp krizi ve inme gibi hastalıklara daha yatkın yapar.
- Anlamayla İlgili Zorluklar: Kontrol altına alınmayan yüksek tansiyon, aynı zamanda kişinin düşünme, hatırlama ve öğrenme yeteneğini de etkiler. Bu durumlar yüksek tansiyona sahip insanlarda daha yaygındır.
- Bunama: Hipertansiyon sebebiyle, beyine giden damarlar daralabilir ya da tıkanabilir. Beyine giden damarları etkileyen bir inme de vasküler bunamaya sebep olabili
Ne zaman doktora görünmeli
Kan basıncı taraması, genel sağlık bakımının önemli bir parçasıdır. Tansiyonunuzu ne sıklıkta kontrol ettirmeniz gerektiği, yaşınıza ve genel sağlığınıza bağlıdır.
18 yaşından başlayarak en az iki yılda bir tansiyon ölçümü isteyin. yıl.
Sağlık hizmeti sağlayıcınız, yüksek tansiyonunuz veya kalp hastalığı için başka risk faktörleriniz varsa muhtemelen daha sık ölçümler önerecektir.
3 yaşındaki ve daha büyük çocukların tansiyonları, yıllık kontrollerinin bir parçası olarak ölçülebilir.
Düzenli olarak bir sağlık kuruluşu görmüyorsanız, bir sağlık kaynakları fuarında veya çevrenizdeki diğer yerlerde ücretsiz kan basıncı taraması yaptırmanız mümkün olabilir. Bazı mağazalarda ve eczanelerde ücretsiz tansiyon aletleri de bulunmaktadır. Bu makinelerin doğruluğu, doğru manşet boyutu ve makinelerin doğru kullanımı gibi birkaç şeye bağlıdır. Halka açık tansiyon aletlerinin kullanımıyla ilgili tavsiye için sağlık uzmanınıza danışın.