Bonobo maymunları, primat sınıfının Hominidae ailesine ait Pan cinsini oluşturan bir tür olup, bilimsel adı “Pan paniscus” ‘tur. Bonobo nedir diye soracak olursak, tıpkı şempanzeler gibi DNA’mızın yaklaşık yüzde 99’unu paylaşan bir büyük maymun türüdür.
Yalnızca Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne özgü olan bu primatlar, genellikle daha iyi bilinen şempanze kuzenlerinin gölgesinde kalıyor. Batılı bilim adamları, bonoboların resmi olarak ayrı bir tür olarak kabul edildiği 1929 yılına kadar onları genellikle “cüce şempanze” olarak adlandırdılar. Bonobolar boyut olarak şempanzelerle aynıdır, ancak vücutları kıvraktır; daha küçük, daha yuvarlak omuzlar; daha uzun bacaklar; ve dik yürüme eğilimi. Geniş kapsamlı diyetleri arasında meyveler, böcekler, balıklar ve maymunlar, yaban faresi ve küçük antilop dahil olmak üzere küçük memeliler bulunur.
Bonobo maymunları dünyadaki en nadir ve zeki hayvanlardan biri. Bu etkileyici maymunların sosyal yapısı ise oldukça eşsiz ve karmaşık: bonobo toplumunda dişilerin sözü geçiyor. Bonobolar goriller, orangutanlar ve şempanzelerle birlikte geniş bir maymun ailesine mensuplar. Ayrıca nesli tükenme tehlikesi olan birçok türden biridir.
Bonobo maymunları hakkında daha fazla bilgi için okumaya devam edin!
Yaşam Süresi
Bonobo maymunları, uzman bakımı altında 50 yıl kadar yaşar. Ancak vahşi doğada yaşam süresi 20 ila 40 yıl arasındadır.
Çocukluk
Gebelik: Yaklaşık 8 ay
Çocuk sayısı: Genelde 1, ikizler nadir.
Doğumda kilo: 2.8 pound (1,3 kg)
Olgunluk: 8-9 yaşlar arası
Boyut
Baştan sağrıya uzunluk: 2,3-2,7 feet arası (70-83 cm arası)
Ağırlık: Dişiler 68 pounds (31 kg); eriller 86 pounds (39 kg) civarı.
Bonobo Maymunları Hakkında İlginç Bilgiler
Bonobo maymunları şempanzelere göre sudan daha az korkuyorlar, hatta elleriyle karides bile yakalıyorlar.
Bonobolar 1929 yılında şempanzenin alt türü olarak tanımlandılar ancak sonradan 1933 yılında ayrı bir tür olduğu söylendi. Hala büyük maymunların en anlaşılmamış türü olarak biliniyorlar.
Su ihtiyaçlarının büyük bir çoğunluğunu meyvelerden karşılıyorlar.
San Diego Hayvanat Bahçesi Amerika’da bulunan ve ilk defa bir bebek bonoboya ev sahipliği yapan hayvanat bahçesi oldu.
Bonobo maymunları en çok birbirleriyle anlaşma özellikleriyle tanındılar: insanlar ve şempanzelerin aksine kendi türlerinden birini öldürdükleri asla gözlemlenmedi.
Bonobolar maymun mu yoksa cüce şempanze mi?
Bilim insanları bonoboların normal şempanzelerin küçük bir versiyonu olduklarını düşünüyorlardı. Bu yüzden cüce şempanze terimini kullandılar.
Ancak bu sizi yanıltmasın, çünkü bonobolar ve şempanzeler birbirlerinden oldukça farklılar. Hatta size bu iki türü ayırabilmeniz için birkaç ipucu verebilirim:
Boyut: Şempanzeler ve Bonobo maymunları hemen hemen aynı boydalar ama bonobolar daha inceler ve daha küçük bir kafa yapısıyla küçük kulaklara sahipler.
Yemek: Şempanzeler bitki temelli beslenirler ancak fırsat buldukça diğer memelileri de tüketirler. Temel olarak bitki, kök, meyve, böcek ve bazen balık yerler.
Konum: Bonobo Maymunları Afrika’nın ufak bir bölgesinde, Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görüyoruz. Şempanzelerin dört alt türüyse batıdan orta Afrika’ya kadar uzanıyor.
İyi geçinmek: Şempanzeler sorun yaşadıklarında bunu kavgayla çözerler. Ayrıca bölgeleri konusunda oldukça koruyucu bir tutum içerisindeler, biri bölgelerine girmeye çalıştığında hemen öldürüyorlar. Bonobolar’ın ise belirlenmiş bir bölgeleri yok. Herhangi bir tartışmayı saldırganlık yerine farklı cinsel davranışlar kullanarak çözme eğilimindeler.
Görünüm: Bonobo maymunları şempanzelere göre daha rahat bir şekilde ayakta dik olarak yürüyebiliyorlar. Ayrıca sağrı yamaları beyazlığını hayatları boyunca koruyor, şempanzelerde ise yaşlandıkça kararıyor. Bonobolar’ın başlarının ortasından ikiye ayrılan saçları var ve bu özellik onları şempanzelerden oldukça farklı kılıyor.
Aralarında en akıllısı hangisi?
Bazı bilim insanları Bonoboların -insanlar dışında- en akıllı primat olduğunu düşünüyor. Belki de bu yüzden yeni nesle sosyal becerileri öğretmek, yemek bulmak için alet kullanmak, topluluğun iyiliği için ortak çalışma gibi pek çok insan davranışı taşıyorlar.
Bilim insanları, bazı Bonobolar’a kelimeleri temsil eden sembollerle tahta üzerinde, insanlarla iletişim kurmayı öğretti. Konuşulan şeyleri anlayabildikleri, sembolleri işaret ederek sorulan sorulara cevap verebildikleri saptandı. Hatta Bonobolar’ın birbirlerini gıdıklamaları, gülmeleri ve birbirileriyle oynamaları gibi insan davranışlarında bulunduklarına da şahit olundu.
Habitat Ve Beslenme Biçimleri
Yuva Yapmak Sadece Kuşlara Özgü Değil!
Bonobo maymunları Afrika’daki Kongo Havzasındaki yağmur ormanlarında yaşıyorlar. Yıl içerisinde farklı zamanlarda meyve veren yaşlı ağaçları tercih ediyorlar. Ağaçlarda sağlam yuvalar inşa etmek için dal ve yapraklar kullanıyorlar.
Hepsi aynı bölgede uyuyarak yılan ve leopar gibi yırtıcılardan korunabiliyorlar ve ayrıca kendi aralarında bilgi alışverişinde bulunabiliyorlar. Yetişkin bonobolar bazen aynı yuvayı paylaşabiliyorlar ki bu da büyük maymunlar arasında eşsiz bir davranış biçimi.
Bonobo maymunları ağaçlarda oldukça rahat hareket ediyorlar; daldan dala atlayıp, ağaç gövdelerine tırmanıp, bir ağaçtan diğerine atlayabiliyorlar.
Herkes için yiyecek
Bir açık büfede yaşadığınızı düşünün. İş yemek bulmaya gelince bonobolar bunu yağmur ormanlarında rahatlıkla yapabiliyorlar. Onlar oldukça çevik tırmanıcılar ve en lezzetli meyveleri bulmak için ağaçtan ağaca sallanıyorlar.
Gün boyunca yerde ve ağaçlarda yiyecek arıyorlar. Küçük gruplar halinde çalışıyorlar, buldukları yiyecekleri paylaşıyorlar ve sonra büyük gruplar halinde toplanarak uyku yuvalarını inşa ediyorlar.
Bu akıllı maymunların yosun kullanarak su elde ettikleri, yapraklarla yağmur şapkası yaptıkları ve dalları şekillendirerek kürdan ürettikleri, onlar için atıştırmalık olan solucanları saatlerce arayıp buldukları görülüyor.
San Diego Hayvanat Bahçesi ve Safari Parkında çok çeşitli sebze ve meyvelerin yanında ayrıca hanımeli, şeker kamışı, ebegümeci gibi farklı bitkisel besinleri de tüketiyorlar.
Bonobo maymunları oldukça geniş bir aralıkta sözlü iletişim kurabiliyorlar. Örneğin birisi yiyecek kaynağı bulduğunda diğerlerine seslenerek haber veriyor. Birbirleriyle iletişim kurarken jest ve mimiklerini kullanıyorlar. Ayrıca komik suratlar yapmak da bonobolar arasındaki tipik bir genç oyunu.
Aile hayatı
Bonobo toplumunda sorumluluğu dişiler üstleniyor, oğullarıyla hayat boyu süren ilişkileri oluyor. Kız çocuğu ise yeterince büyüdüğünde kendi topluluğunu bırakıyor ve başka bir tanesine katılıyor.
Yeni topluluktaki tüm eril bireylerle çiftleşiyor ve doğum yaptığı zaman toplulukta kalıcı yerini kazanmış oluyor. Yetişkin dişiler birbirleriyle güçlü bağlar kuruyorlar.
Dişi tarafından yönetilen topluluklar diğerlerine göre daha huzurlu oluyor, birbirlerinin ihtiyaçlarına karşı daha hassas davrandıkları gözleniyor.
Yeni doğanlar sürekli bakıma muhtaçlar
İki yıl boyunca anneleri tarafından taşınıyorlar. Doğumdan sonra eril bonobo annesinin statüsünü miras alıyor. Annesiyle hayat boyu kalıcı bir bağ kuruyor. Anne bakımı olmaksızın eril bonobolar oldukça savunmasız kalıyorlar.
Hem dişi hem eril Bonobo maymunları toplumun bir parçası olmayı öğrenmek için annelerine yakın kalıyorlar. Anne bonobolar, sık cinsel aktivitelerine rağmen üremek ve her çocuğuyla bağ kurmak için her 5-6 yılda bir doğum yapıyor.
Bonobolar topluluklarındaki bireylerle yakın ilişkiler kuruyor. Cinsel olgunluğa 6 ila 8 yaş aralığında ulaşmalarına rağmen dişiler genelde 13 yaşında gelmeden doğum yapmıyorlar.
Oyun oynamak gelişimin bir parçası
Genç Bonobo maymunları bağımsızlık kazandıkça yeteneklerini birbirleri üzerinde test ediyor. Hatta oynadıkları bazı oyunları siz bile oynamış olabilirsiniz.
Dağın Kralı isimli bir oyunda bir tepe ya da kayanın tepesinde duran birini diğerleri aşağı çekmeye çalışıyorlar, ya da oynadıkları başka bir oyunda gözlerini kapatıp birbirlerini kovalıyorlar.
Bonobo Maymunları Nesli Tükeniyor Mu?
Maalesef, doğal yaşam alanlarında çok az bonobo kaldı.
Büyük maymunlar arasında en nesli tükenmekte olan hayvan türü olarak biliniyorlar. İnsanlar hala onların yaşam alanlarına yerleşmeye, yemek olarak avlamaya ve yavrularını satmaya devam ediyor. Üstelik türlerinin büyük bir kısmı Demokratik Kongo Cumhuriyeti isimli değişken yapıdaki bir devlette bulunuyor. Bu yüzden de nüfusları tehlikeli bir konuma giriyor.
Ayrıca San Diego Hayvanat Bahçesinde 1960 yılında beri uzman bakımında bulunulan birkaç bonobo daha var.
Bunları Biliyor Musunuz?
Bonobo anneleri, oğullarını takip ederek ve hatta başka bir çiftleşen çifte müdahale ederek oğullarının çiftleşme girişimlerine yardımcı olurlar.
Bilim insanları 2021 yılında, diğer gruplardan evlat edinen iki vahşi dişi bonobo keşfettiler, böylece bu maymunlarda görülen ilk evlat edinme vakasıdır.
“Bonobo” kelimesinin kökeni 20. yüzyılda Almanya’ya bir bonobo taşıyan bir sandık üzerine yazılan Kongo kasabası Bolobo’nun yanlış yazılarak, 1954’te Alman bilim adamları Eduard Tratz ve Heinz Heck, türler için yerli bir isim olduğunu düşündükleri “bonobo”nun kullanımını savundular ve öyle kaldı.
Özgül BAYTEKİN