Üzüntü, kültürler arasında eşit şekilde ifade edilen ve algılanan birincil duygudur. Öfke, mutluluk ve üzüntü gibi temel duygular doğuştan gelir ve evrenseldir. Müzikteki temel duyguyu anlamak çok hızlı gerçekleşir ve müzikal eğitime gerek duyulmaz. Örneğin, üzücü bir çello performansını dinlemek, bir dinleyicide gerçek bir üzüntü durumu yaratabilir. Üzüntü genellikle negatif bir duygu olarak görülür.
Ancak, hüzünlü müziğin tadını çıkarma paradoksu olarak bilinen bağlamda bunu zevkli bulma eğilimindeyiz. Bu durum hüzünlü müziğin tadını çıkarma paradoksu olarak bilinir.
İnsanların hüzünlü müzik dinlerken yaşadıkları zevkin doğası nedir?
Elde edilen kanıtlar, hüzünlü müziğe verilen zevkli tepkinin aşağıdaki faktörlerin bir kombinasyonuyla ilişkili olduğunu göstermektedir.
1. Nostalji
Hüzünlü müzik, affedici zamanların nostaljik anılarını tetikler. Nostaljik anıları yansıtıcı bir şekilde hatırlamak, özellikle anılar hayattaki önemli ve anlamlı dönemlerle (örneğin lise, üniversite) ilgiliyse, ruh halini iyileştirebilir. Bu anıları canlı hayal gücümüzle yeniden yaşarız. Güzel zamanları hatırlamanın yanında onları özlemenin verdiği üzüntüyü de hissederiz.
2. Temsili Duygu
Müzik, dinleyicilerde gerçek hayattaki sonuçları olmayan temsili duygular yaratır. Müzik, kişinin hayal kırıklığını ifade etmesine veya öfke ve üzüntü gibi olumsuz duyguları atmasına yardımcı olur. Hüzünlü müzik dinlediğimizde (veya hüzünlü bir film izlediğimizde), müziğin (veya filmin) temsil ettiği herhangi bir gerçek tehdit veya tehlikeden uzak oluruz. Hüzünlü müziğin güzelliğine ağladığımızda, duygusal benliğimizin derin bir yönünü deneyimleriz.
3. Prolaktin
Biyolojik düzeyde, hüzünlü müzik, ağlamayla ilişkili olan ve kederi azaltmaya yardımcı olan prolaktin hormonuyla bağlantılıdır. Hüzünlü müzik, beyni prolaktin salgılayarak normal, telafi edici bir tepki vermeye kandırır. Travmatik bir olayın olmadığı durumlarda, vücut zevkli bir afyon karışımıyla kalır. Prolaktin, zihinsel acıya karşı koymak için sakinlik duyguları üretir.
4. Empati
Empati, hüzünlü müziğin keyfini çıkarmada önemli bir rol oynar. Empati, geniş anlamda, başka bir kişinin ne yaşadığını ve ne hissettiğini anlayabildiğimiz ve paylaşabildiğimiz bir süreç olarak tanımlanabilir. Üzüntü ve keder ifadeleri, başkalarında destek ve yardım sağlama olasılığını artırır. Benzer şekilde, hüzünlü müzik dinlemek, empatiye yatkın kişilerde empatik bir kaygı uyandırabilir.
5. Ruh Hali Düzenlemesi
Hüzünlü müzik, ruh hali düzenlemesi yoluyla psikolojik faydalar sağlar. Hüzünlü müzik, dinleyicinin üzücü durumlardan (ayrılık, ölüm vb.) uzaklaşmasına ve bunun yerine müziğin güzelliğine odaklanmasına olanak tanır. Ayrıca, şarkı sözleri dinleyicinin kişisel deneyimiyle uyum sağlarken, kişinin ifade edemeyebileceği duygulara veya deneyimlere ses verebilir.
6. Hayali Bir Arkadaş
Müzik rahatlık sağlama yeteneğine sahiptir. İnsanlar duygusal sıkıntıda olduklarında veya yalnız hissettiklerinde veya içe dönük ruh hallerinde olduklarında daha sık hüzünlü müzik dinlerler. Hüzünlü müzik, sosyal bir kayıp yaşadıktan sonra destek ve empati sağlayan hayali bir arkadaş olarak algılanabilir. Dinleyici, müzikle temsil edilen, aynı ruh halinde olan ve üzücü duygularla başa çıkmaya yardımcı olabilecek sanal bir varlığın varlığından hoşlanır.
Özetle, müziğin duyguları, ruh halini, hafızayı ve dikkati etkileme yeteneği kanıtlanmıştır. Müziğin duygusal gücü, insanların ona bu kadar zaman, enerji ve para harcamalarının ana motivasyonlarından biridir. Müziğin duyguları ifade edebilme yeteneği de müzik terapisinde kullanılmasının nedenidir. Hüzünlü müziğin eğlenceli hale geldiği yollar hakkındaki bilgiler, duygudurum bozuklukları için mevcut müzik terapisi uygulamalarını geliştirebilir.
Çeviri: Nur Seda Korkmaz
