Karabasan Nedir? Risk Faktörleri ve Tedavisi Hakkında Her Şey

Karabasan ( uyku felci ) uyanma sırasında insan bedeninin geçici olarak hareket edememesi olarak tanımlanır. Köşede süzülen gölgeli bir figür görebilir, göğüs kafeslerinde bir baskı hissedebilir veya boğazlarının etrafında bir el hissedebilirler. Bu tuhaf deneyimler, tanısal ve oldukça yaygın bir uyku bozukluğu olan karabasan veya uyku felci olarak bilinir.

Tarih Boyunca Gösterdiği Yaygınlık

Karabasan veya uyku felci hakkında bilinen bilgiler, genellikle bizzat “karabasan” adı ile olmasa da farklı isimlerle tarih boyunca yer almıştır. Dünyanın dört bir yanından gelen gelenekler ve efsaneler, , uyanamama ve belirsiz varlıkları görme, boğulma veya tutulma gibi korkunç deneyimler olarak nitelemişlerdir.

1664’te Hollandalı bir doktor, karabasan olan hastasının deneyimini, hastalığın bilinen ilk klinik açıklamasını da ifade eden “Karabasan veya Kabus” şeklinde tanımlamıştır.

2011 yılında yapılan bir incelemeye göre, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 7.6′ sı, yaşamları boyunca en az bir karabasan vakası yaşamaktadır; öğrenciler ve psikiyatri hastaları, özellikle de travma sonrası stres veya panik atak bozukluğu olanlar arasında bu oranlar daha da yükselmektedir.

Ulusal Uyku Vakfı tarafından tarif edildiği şekilde karabasanı aynı zamanda, aşırı uykululuk, uyku saldırıları ve ani kas kontrol kaybı ile karakterize olan yaygın bir uyku hastalığı (narkolepsi) belirtisidir. Narkolepsinin yokluğunda karabasan, “izole edilmiş uyku paralizi” veya “tekrarlayan izole uyku paralizi” olarak da bilinir.

Karabasan Anında Görülen Şeytanlar, Yaratıklar ve Diğer Halüsinasyonlar

Günümüzde bilim insanları paranormal olarak değil de nörolojik bir hastalık olarak bu kötü kâbusu daha iyi kavramışlardır. Aslında bu uyku döngüsünün, hızlı göz hareketler olarak da adlandırılan REM uykusu aşamasında meydana geldiği bilinmektedir.

Lisanslı bir klinik psikolog, ”Tarihsel Psikolojik ve Tıbbi Perspektifler” kitabının yazarlarından BrianSharpless, karabasan sırasında, REM uykusunda iki farklı bakış açısı oluyor.

Ayrıca REM uykusunda rüya görmeyi deneyimleme olasılığınız çok yüksek ve bedeniniz de gerçekten felçli hale geliyor’ demiştir. karabasan sırasında, bir kişi uyurken ya da uyanırken saniyelerce ya da dakikalarca felç halde olur. Yatakta vücut kaskatı kesilirken birçok insan canlı halüsinasyonlar yaşar.

Karabasan geçirmiş insanlar genellikle odada kötü bir varlık hissettiklerini söylemiş ve çoğunluk da bu varlığı şeytan olarak tanımlamışlardır. Geçtiğimiz ay SleepMedicine dergisinde yayınlanan bir çalışma, karabasan teşhisi konan 185 hastadan yaklaşık yüzde 58’inin odada bir varlık olduğunu, genellikle insan dışı bir şey gördüğünü ve yaklaşık yüzde 22’sinin de odada genellikle yabancı bir kişiyi gördüğünü söylediklerini bildirmiştir.

Amerikan Göğüs Hastalıkları Birliği’ ne göre bu kötü kâbus, insanların göğüs kafeslerinde baskı hissetmelerine veya vücutlarını yönlendirmeden hareket ediyormuş gibi hissetmelerine neden olabilir.

Bazen insanlar bu halüsinasyonları keyifli buluyor ve sanki yerçekimsiz bir ortamdaymış gibi hissediyorlar. Ancak daha sık olarak gerçekleştiğinde bu duygular oldukça rahatsız edici olabilir. Felç gibi bu halüsinasyonlar da REM uykusunun kalıcı bir tezahürü olabilir.

Boston’ daki BethIsrael Deaconess Tıp Merkezi’ndeki psikiyatride araştırmacı olan Daniel Denis, “Amigdalanın, korku ve duygusal hafıza için önemli olan REM’de oldukça aktif olduğunu biliyoruz” dedi.

“Halüsinasyon, beyinde aktif olarak korku ya da herhangi bir duygusal duruma cevap veren bir bölüm var ancak çevrede bu cevap vermenin sebebini açıklayacak hiçbir şey yok ise beynin bu paradoks için bir çözüm bulması, açıklaması olası bir açıklama’ dedi. Ancak halüsinasyonların asıl nedeni hala bilinmemektedir.

Risk Faktörleri ve Tedavisi

2018’de yapılan bir incelemeye göre; mdde kullanımı, genetik faktörler, travma öyküsü, psikiyatrik tanı ve kötü fiziksel sağlık durumu ve uyku kalitesi gibi sayısız faktör karabasan geliştirme riskini artırabilir. Vaka (karabasan gerçekleşme) sıklığı ve ciddiyeti, aynı zamanda kaygı, stres benzeri semptomlar ve uyku yoksunluğu ile de ilişkilendirilmiştir.

Karabasan için kesin bir tedavi yoktur, ancak genellikle doktorlar tanı konulmuş hastaların, uyku düzenlerini iyileştirebilmeleri ve daha iyi bir yatış zamanı rutinini sürdürebilmeleri için yönlendirir.

İngiltere Ulusal Sağlık Derneği’ne göre daha aşırı gözlenen durumlarda ise hastalara düşük dozda antidepresanlar verilebilir. Sharpless, bu ilaçların REM uykusunun bazı yönlerini bastırarak bu semptomlarının hafifletilmesinde yardımcı olabileceğini belirtti.

Peki, diyelim ki bir karabasan yaşadınız ne yapmalısınız?

Montefiore Health’ teki Sleep – Wake Bozuklukları Merkezi Davranışçı Uyku Tıbbı Direktörü Shelby Harris derki. “Eğer nadiren karabasan geçiriyorsanız ve bir uyku uzmanına da görünmediyseniz, sağlıklı bir uyku için gerekli bilgilerinizin tam olduğundan emin olun.

Harris, karabasan yaşayan kişilerin düzenli olarak yeterince uyumalarını, yatış zamanının 3 saat öncesinden başlayarak bütün gece sarhoş edici içecekler, nikotin ve uyştruclardan uzak durmalarını önerdi.

Ayrıca öğlen saat 2’den sonra kafeini kısıtlamayı ve elektronik eşyaları yatak odasının dışında tutmayı önermiştir. Harris, ‘Bu öneriler yardımcı olmazsa ve biraz daha sık hale gelen vakalarınız varsa, karabasana neden olabilecek herhangi bir hastalığınızın olup olmadığını öğrenmek için bir uyku uzmanına mutlaka görünün’ diyerek uyarmıştır.

Bunlar da ilginizi çekebilir:

• Uykuda İnsana Çöken Karabasan Hakkında Bilim Ne Diyor?
• Rüya Hakkında Muhtemelen Bilmediğiniz 10 Gerçek
• Bilim insanları, bilinçli rüya(Lucid rüya) görmenin yeni bir yöntemini keşfetti
• Lucid Rüya Bilincin Sırlarını Açığa Çıkarabilir
• Uyku Hakkında Muhtemelen Bilmediğiniz 5 İlginç Bilgi

Editör / Yazar: Zeynep Erva Şahin