M.S. 79’da Vezüv Dağı püskürdüğünde volkanın erimiş kayaları, yakıcı döküntü ve zehirli gazlar, Pompeii ve Herculaneum’un antik İtalyan şehirleri civarında yaklaşık 2000 insanı öldürmüştür.
Fakat herkes ölmedi. Peki küllerle kaplanan evlerine dönemeyen mülteciler nereye gittiler? Antik çağ şartlarında çok uzaklara gidemeyeceklerini söylemek gerekir.
Bu baharda Analecta Romana dergisinde yayınlanacak bir makaleye göre (Korunmuş Pompeii: Küller İçinde Bir Şehir), insanların çoğu Güney İtalya kıyılarında kalarak Cumae, Napoli, Ostia ve Putedi topluluklarına yeniden yerleştiler.
Oxford, Ohio’daki Miami Üniversitesi’nde klasik eserler bölüm başkanı ve bu çalışmadaki bir araştırıcı olan Profesör Steven Tuck, tarihsel kayıtlar dağınık ve tutarsız olduğu sürece mūItecilerin gittikleri yeri tam olarak belirlemenin çok zor olduğunu söylemiştir.
İnsanların nereye gittiklerini belirlemek için dokümanlar, yazıtlar, eserler ve altyapılardan oluşan tarihi kayıtları tararken, mūItecileri aramak için birkaç kriter geliştirmiştir.
Örneğin Tuck, Pompeii ve Herculaneum’da yaşadığı kesin olarak bilinen insanların aile isimlerinin veri tabanını oluşturmuş ve bu isimlerin M.S. 79 tarihinden sonra herhangi bir yerde ortaya çıkıp çıkmadığını kontrol etmiştir.
Aynı zamanda volkanik patIamadan sonra yakın şehirlerde ortaya çıkan Vulcanus dini ibadetleri, ateş tanrısı yada Pompeii’nin baş tanrısı Venüs Pompeiana gibi Pompeii ve Herculaneum’a özgü kültürlerin işaretlerini aramıştır.
**M.S. 79’da Vezüv Dağı’nın püskürmesinden sonra Pompeii’de mahvolmuş bir kurban. Shutterstock.
Tuck “Kamu altyapısı, bu zamanlarda birden ortaya çıkan mūItecilerin büyük ihtimalle konaklama ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yerleşim kanıtları olduğunu yansıtmaktadır. Çünkü Pompeii ve Herculaneum’da 15.000 ile 20.000 arası insan yaşıyordu ve bunların çoğunluğu Vezüv’ün yιkιcı patlamasından sonra hayatta kalmıştır”.
Cornelius Fuscus adında hayatta kalan bir adam daha sonra Romalıların Asya olarak adlandırdıkları yerde (şimdiki Romanya) bir askeri kampta öImüştür. Tuck, Live Science’a yaptığı açıklamada “Adam için orada bir yazıt inşa etmişler. Söylediklerine göre Pompeii kolonisindendi, sonra Napoli’de yaşadı ve orduya katıldı” demiştir.
“Başka bir vakada, kaçιşIarını ve diğer kayıtlarını içeren tarihsel belgelere göre Sulpicius ailesi, Pompeii’den Cumae’ye yerleşmiştir.
“Arkeologlar Pompeii duvarlarının dışında, finansal kayıtların tutulduğu bir kasa keşfettiler. Yolun kenarında küllerle kaplıydı. Büyük ihtimalle birisi kaçarken bu kasayı da yanında götürmeye çalışmış fakat şehrin 1 mil (1.6km) kadar dışında atmıştır”
Bu kasadaki belgeler, onlarca yıllık finansal kredilerin, bağlantıları vardı” demiştir. Bu araştırma sırasında Tuck, aynı zamanda birkaç yeni kadın ve azat edilmiş köIelerin yerleşim kayıtlarını da bulmuştur. Birçok mūIteci yeni şehirlere taşındıktan sonra bile birbirleriyle evlenmiştir.
Vettina Sabina isimli bir kadın Napoli’de “have adorning it” şeklinde bir yazıt ile bir aile mezarlığına gömülmüş. Yazıtta kullanılan “have” kelimesi, M.Ö. 80 yılında Romalıların şehri almasından önce ve sonra da Pompeii’de kullanılan Osca dilinde bir kelimedir. Pompeii’deki evlerin önünde yerde hoş geldiniz anlamına gelen “hoş geldiniz halısı gibi” bir yazı görülmektedir.
*Pompeii’de Faun (yarı keçi yarı insan olan orman tanrısı)’un evinin hemen dışındaki “have” yazıtı. Aynı yazıt, M.S. 79’daki Vezüv Dağı patIamasından kaçan bir ailenin Napoli’deki aile mezarlığında da bulunmuştur. (Steven Tuck)
Yine de özgün aile isimlerine bakmak sizi ancak belirli bir yere kadar getirebilir. Birçok yabancı, göçmen ve köIe aile isimlerini kaydetmediği için takip edilmeleri zordur ve Tuck “benim çalışmam aslında kaçan Romalıların sayısını olması gerekenden ciddi oranda eksik belirliyor” demektedir.
Kamu altyapısına gelince Tuck, Roma İmparatoru Titus’un mūItecilerin toplandığı şehirlere para verdiğini tespit etmiştir. Bu para, aslında Pompeii ve Herculaneum’dan gelmekteydi – temelde devlet, patIamada öIen ve mirasçısı olmayan insanların paraları ile kendine yardım etmiştir.
Sonra bu para, mūItecilerin olduğu şehirlere verilmiştir. Hatta Tuck’ın notlarına göre Titus bile herhangi bir kamu altyapı inşaatı için kredi almıştır. Tuck “Paraları fona giden insanlar öIdükleri için asla kredi alamayacaklardı” demiştir.
Napoli’deki İmparator Titus’tan bir yazıt, volkanik patIamadan sonra mūItecilerin konaklamaları için kredi aldığını belirtmektedir (Steven Tuck).
Buna rağmen yeni altyapı, müItecilerin yeni evlerine yerleşmelerine yardımcı olmuş gibi gözükmektedir. Tuck “Pompeii ve Herculaneum şehirleri yok oldu fakat devlet, belirgin şekilde insanların yerleştiği topluluklara yeni muhitler, kemerli su yolları ve kamu binaları inşa ediyordu”.
Editör / Yazar: Onur İLERİ
