10 yıl önce kayın pederim beyin felci geçirdi. Bir zamanlar nazik bir koca ve babaydı, sonrasında değişti. Hayatta kalmasına rağmen mucizeden başka bir şey değil beyninin empati kurma bölümünden sorumlu kısmı kalıcı olarak zarar gördü.
Eşimle tanıştığımızda, babası çoktan değişmişti. Bana göre, normal görünüyordu. Gerçi biraz huysuzdu. Eşim ısrarla babasının değiştiğini ve centilmenliğinin ortadan kaybolduğunu söylüyordu.
Şimdi kayın pederimle her karşılaştığımda beyin sağlığına ihtiyacımız olduğunu ve sevdikleriniz ve kendi kimliklerimiz beynimizde anı bölümünde biriktirdiklerimizdir.
En başta da dediğimiz gibi beyin sağlığını korumak için yapılması gerekenler nelerdir? Peki ya beyni geliştirebilseydik?
Marian Diamond’a göre, modern nörolojik bilimin kurucularından biri “uygun dürtüler ve zenginleştirilmiş çevreyle, insan beyni herhangi bir yaşta gelişimini devam ettirebilir.”
Buna nöroplastizite denir. En basit ifadeyle yeteneklerini geliştirmeyi sürdürmesi ve yaşlanmaya rağmen uyumlu hale gelmesidir. Yetişkinler bile, beyinlerinin devamlılığını oluşturan nöronları muhtemelen uyarılmış zihinsel yeteneklerimizi ve anılarımızın keskinleşmesini güçlendirebilir.
Öncesinde, sudoku ve bulmaca yaparak bunu başardığını sanıyordum. Ama bu karın kaslarınızı çalıştırırken tüm vücudu çalıştırdığınıza inanmak gibi bir şey. Bu çok yetersizdir.
Marian Diamond’ın kitabında; hafızayı kurtarma: beynini güçlendirmek, ters hafıza kaybı ve hatırlama ile ilgili birçok şey New York Times’ın çok satan yazarlarından Dr. Daniel Amen bu problemin adresi. Onun bize önerisi “ tüm beyin çalışma kombinasyonunu tamamiylen yapmamız.
Nöroplastisite’nin faydalarını tamamıyla tekrarlayalım; Dr. Amen’in önerisine göre, biz beş farklı beyin alanı tarafından çalıştırılıyoruz. Bunlar; prefrontal korteks (PFC) (ön yüz), temporal lob (geçici), perietal lob, oksipital lob ve beyinciktir. İşte nasıl çalıştıklarına bakalım.
Prefrontal Korteks (Ön Yüz): Beynin CEO’su
Beynimiz başlıca 4 bölüm veya lobdan oluşur. Frontal, temporal, perietal ve oksipital. Son ikisi çevremizi algılamamızda, ilk ikisi ise görüşleri, kararları önce duyusal bilgiyle kaynaştırır ve analiz eder. Dr. Amen’e göre; profrental korteks beynin CEO’su dur. O “hatalarımızı anlamamıza ve planlar yapmamıza olanak sağlar.”
Bu lob sağlıklı olduğunda; düzenliyiz, hedeflerimiz var, düşünceliyiz, empatik davranırız ve duygusal olarak zekiyiz. Aptalca şeyleri söylememiz ve yapmamızı engeller. Fakat bu lob bozulduğunda düşüncesizlik, düzensizlik, yönetim zamanla fakirleşir, empatiden yoksunlaşır, istenilmeyen başka birkaç şey ortaya çıkar.
Beyin Egzersizleri Nasıl Yapılır?
- Bulmaca puzzle
- Konuşma ve tartışma dersleri veya halka açık konuşmalar
- Dua ve meditasyon “ bu yöntem prefrontal korteksi hepsinden daha fazla güçlendiriyordur.” Bu
- Odaklanmayı güçlendirir, idari işlev, karar verme ve dürtüleri kontrol eder.
- Karma ağırlık antrenman ile aerobik aktivite (tempolu yürüyüş)
Temporal Lob: Beynin Hafıza Merkezi
Konu anılara gelince temporal lob hayati rol taşır. Temporal lob hipokampus’u içerir. İki adet denizatı şeklinde yapılar, yuvasında yeni nöronlar üretmekten sorumlu kök hücreler bulunmaktadır.
Dr. Anmen’in araştırma kitabından alıntılara göre; eğer biz düzenli egzersiz yaparsak hipokampus her gün 700 yeni hücre üretebilir, omega 3’lü yağ asitlerini diyet listemize dahil etmek, zihinsel egzersizler yapmak ve aktif sosyal hayata sahip olmak. Onun potansiyelini düşünsenize!
Bunun yanı sıra, besleyici çevre olmaksızın, temporal lobda hatalar oluşabilir, hecelemeye mahkum edebilir. Bu bölümde oluşan zarar kısa ve uzun vadeli anı problemlerine yol açabilir, okumada zorlanmalar, konuşurken doğru kelimeyi bulmada yetersizlik, yanlış okumadan dolayı sosyal üzüntüler ve ruh halinde istikrarsızlığa neden olur.
Bunun İçin Nasıl Egzersizler Yapmalıyız?
- Süper Mario’nun 3D video oyunlarını oynamak
- Yoğun öğrenme (aşama veya özel kurslar)
- Şiir ve düz yazı ezberleme
- Yeni müzik aleti çalmayı öğrenme, ayrıca profrental korteksi de uyarır.
- Fiziksel egzersizler
Perietal Lob: Beynin GPS’si
Perietal lob beynin arka üst bölümüdür, yön duygusundan sorumlu ve sağ ve solumuzu ayırt etme yeteneğine sahiptir. Başka bir deyişle bizim GPS mizdir. İnsanlar beynin bu bölümüyle ilgili bir sorun yaşarsa sıklıkla kaybolurlar ve nesneleri genel olarak takip etmekte ve bulmakta zorlanırlar.
Hepsinden önemlisi, hasarlı perietal loblari olan insanlar problemlerini inkar ederler. Bu durumdan etkilenenler içinde bulundukları tehlikenin farkında değiller. Ve ilk durumda kabullenmeden bu problemi nasıl çözecekler?
Bunun için nasıl egzersizler yapılır;
- Sudoku gibi matematik oyunları
- Hokkabazlik oyunları
- Golf “ 40 saatlik eğitim, perietal ve oksipital loblardaki gri maddeyi artırır.
- Dans etmek
- GPS cihazı olmadan harita okuma
Oksipital Lob: Beynin Gözü
Eğer bunu okuyorsan oksipital lobun iyi gelişmiş demektir. Beynin arka tarafında bulunan görsel bilgi işlemcisidir. Işık, gölge, renk ve temel şekiller sırasıyla bu bölgede algılanır. Eğer bu alanda bir problem olursa, renkleri, yüzleri ve görsel alanla ilgili şeyleri ayırt etmekte zorluk çekerler.
Bunun için yapılacak egzersizler;
- Golf
- Göz yanılsaması egzersizleri
- 3D filmler
- VR(sanal gerçeklik) deneyimler
Beyincik: beynin denge merkezi
Beyincik “Beynin hacminin %10 unu oluşturur, nöronların %50 si burada bulunmaktadır.” Buna rağmen sadece bununla kalmaz üst seviye karmaşık düşünceler öğrenme gibi dil, yargı ve düşünce koordinasyonunu da sağlar.
Eğer zarar görürse insan daha yavaş düşünür, konuşur ve hareket eder, internet bağlantısı kötü olan bir online oyunu gibi.
Nasıl Egzersiz Yapılır;
- Koordinasyon gerektiren masa tenisi gibi oyunlar, dans etmek, yoga ve Tai Chi gibi
- Basketbol
Dr. Amen’in çok basit bir mesajı var: beynimizin her bölümü için egzersiz yapmalıyız.
Bunları yapmak için, her bir kategoriden bir egzersiz seçmemiz gerekir. Örnek olarak; yeni bir dil öğrenmek (profrental korteks), her gün sudoku çözmek (perietal lob), şiir ezberlemek (temporal lob), 3D film izlemek (oksipital lob) ve masa tenisi oynamak (beyincik).
Veya eğer yeterli bulursanız beynin bütün bölümlerini bağlantılı bir şekilde çalıştıran daha az aktiviteler de seçebilirsiniz. Örnek olarak yeni bir müzik aleti çalmayı öğrenmek ve 3D film izlemek
Bir söz söylemek gerekirse, bir şeyi ne kadar çok yaparsan beyni o kadar az uyarırsın.
Dr. Amen’in söylediğine göre “En iyi zihinsel egzersizler kapsamlı yeni bilgiler elde etmek ve daha önce hiç yapmadığınız şeyler yapmak.” Başka bir deyişle; ne yaptığın önemli değil, yeni dürtücü aktiviteler aramak yeterli. Beyniniz size bunlardan dolayı teşekkür eder.
Kayınpederim asla aynı olmadığı halde 10 yıllık seanslar sürecinde tüm beyin çalışmalarında elde edilen düzeltmeler için teşekkür eder. Önceleri travmatik beyin felcinden dolayı çaresizdi, şimdi bağımsızlığını geri kazandı.
Ondan ilham alarak ben de beyin sağlığıma dikkat etmeye başladım. Peki ya sen? Neden yeni bir zihinsel eğitim programıyla uğraşmıyorsun? Bunu yapmak her gün 700 adet yeni nöronun oluşmasına yardımcı olur. Kim bilir ne kadar ilerleyebilirsin!
Çeviri: Rukiye Esen Sercanoğlu / Kaynak: Medium
